Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1926, Blaðsíða 59

IÐUNN
Heimsendir.
137
Naumast getur hugsast að alt sje þetta tilviljun ein.
Tvær sköpunarkenningar þykja nú taka öðrum franu
Önnur nefnist þokukenning. Hún er kend við Kant og
Laplace. Hin er kölluð vígahnattakenning. Hún er kend
við Sir Norman Lockeyer.
Þokukenningin. Hún er á þessa leið: Sólkerfið
var í upphafi þoka nokkur, sem hafði skilist við annað-
efni í geimnum og hlotið af því möndulsnúning. Efnin
leituðu inn að miðjum þokumekkinum sökum áhrifa að-
dráttaraflsins, og fjekk nú þokan smátt og smátt hnatt-
lögun. Náði hnöttur sá út fyrir endimörk sólkerfis vors.
Efnisagnirnar hitnuðu sökum falls og núnings og
þokan breyttist í glóandi sól. Hnötturinn tók nú að
fletjast á endunum sökum snúnings hnattarins, og leit-
uðu efnin upp til miðbaugsins. Eigi gátu þau haldisf
þar við, sökum vaxandi snúningshraða hnattarins, er af
samdrættinum leiddi og þyrluðust nú efnisbelti hvert af
öðru burtu frá hnettinum og snjerust í geimnum á sama
veg. Því næst drógust loparnir saman og urðu að sjálf-
stæðum jarðstjörnum, en sólin er leifar móðurhnattarins.
— ]arðstjörnar mynduðu svo tunglin á svipaðan hátt.
Tvent er það einkum sem skortir á að þetta sje tekið
gott og gilt. Hið fyrsta að engum tekst að sanna að
efnisbeltin sameinist í hnetti, og annað að tungl utantil
í sólkerfinu hafa sum öfuga göngu.
Vígahnattakenníngin. Sir Norman Lockeyer,
Chamberlain o. fl., hafa hrundið henni af stokkum.
Virðist hún skíra sumt þetta betur, en sumt miður, eins
og t. d. hringa Satúrnusar.
Sólkerfið hefir samkvæmt henni verið í upphafi afar-
wikið vígahnattasafn í rúminu. Vígahnettir þessir eru að
vísu kaldir og dimmir, en sífeldir árekstrar breyta þeim
við og við í glóandi gas. Gasið þjettist þó skjótt og