Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1926, Side 74

152
Tryggvi Sveinbjörnsson:
IÐUNN
Fríríkið Danzig. Wilson ætlaðisl til að stofnað yrði
sjálfstætt pólskt ríki, og því yrði veittur aðgangur að
hafinu. Samkvæmt Versalafriðnum, var fríríkinu Danzig
komið á fót og bandalaginu veitt yfirráðin yfir því. Pól-
verjar fengu ýms mikilvæg réttindi í borginni Danzig.
Vmsar viðsjár hafa þegar orðið milli Póllands og frí-
ríkisins, og líklegt er að svo verði enn um sinn, og
bandalagið á fullt í fangi með að gera svo báðum líki.
Þjóðverjum var stofnun fríríkisins til hins mesta baga,
því með því var Austurprússland klofið sundur í miðju.
Verndun þjóðabrota. Friðarsamningarnir breyttu,
og það ekki alllítið, landamærum í og utan Evrópu, ný
ríki voru dubbuð upp, t. d. Czeckoslovakia, önnur eldri
klofin, t. d. Austurríki, og enn voru sum aukin að mun,
t. d. Grikkland. Þjóðabrotin, sem þannig komust undir
framandi yfirráð, þurftu verndar við. Friðarsamningarnir
kröfðust skriflegra samninga af þeim, er yfirráðin fengu
yfir þjóðabrotunum um að láta þeim í tje ýms rjettindi,
t. d. láta þau halda fungu sinni, trúarbrögðum, o. s. frv.
Til eru 10 þesskonar samningar um rjettindi þjóðabrota,
og Alþjóðabandalagið hefir vakandi auga á því, að ekki
sjeu rofin rjettindi þeirra. Nærri má geta, hve miklum
erfiðleikum þetta er bundið, enda berast bandalaginu
býsn af umkvörtunum hvaðanæfa frá, en til þessa tíma
hefir þó tekist að bæta úr því, sem ábótavant þótti.
Umboðsvaldið yfir nýlendum þeim og löndum, sem
tekin voru af Þjóðverjum og Tyrkjum er að vísu ekki
falið bandalaginu, heldur stórveldunum, en það á að gæta
þess að umboðsvaldið sje framkvæmt samkvæmt sátt-
málanum. Frakkar fengu umboðsvald yfir Sýrlandi, en
Bretum var falið umboð yfir Palestínu með Transjor-
daniu, svo og yfir Irak (Mesopotamíu). Það er tilætlunin,
að öll þau svæði, sem háð eru umboðsvaldi samkvæmt