Kirkjuritið - 01.10.1939, Síða 41

Kirkjuritið.
Ólíkar kirkjur.
327
siðan. — Því miður veit maður ekkert um kirkju ])essa, nema
mikil líkindi um mjög veglega kirkju. Hitt er víst, að löngu fyr
(á 13. og 14. öld) var í Viðey mikil kirkja, með 3 ölturum og afar-
miklu af allskonar kirkjumunum og verðmæti (Fbrs. III. 212, og
I. 489).
Síðari lýsingin hér á eftir, af vönduðu kirkjunni, er að vísu al-
veg einsdæmi frá 18. öldinni, og órækur vottur um stórhug og for-
göngu Skúla fógeta. En fyrri lýsingin er lík því, sem kom fram
á mörgum kirkjum á 18. öld. Ekki aðeins hinum smæstu kirkjum
og kotbýlunum, heldur líka á sjálfri „konungIegu“ kirkjunni á
höfuðbólinu Bessastöðum.
Kirkjan í Viðey 1753.
Eftir ósk Skúla fógeta og fyrirskipun Magnúsar Gíslasonar
amtmanns, skoðaði Guðmundur sýslumaður Runólfsson kirkjuna
i Viðey, ásamt tveimur smiðum, 15. ágúst 1753. Þeir lýsa kyrkj-
unni þannig i aðalatriðum, (stytt):
Framkirkjan, 3 stafgólf. Alt að sunnanverðu, stafir, bitar og
sperrur „fúið og fordjarfað“, og eru 2 styttur undir bitum innan
við stafina. Lítið skárra að neðanverðu. Súðin að sunnan er 11
borða umför og „aldeilis grautfúin og víðast burt fallin, samt á-
fellur. Stokksillan fyrir framan prédikunarstólinn er brotin og
utar í gegn fúin. Allar þiljur þeim megin úr fallnar, nema fáeinar
smáfjalir undir þverslá.... Standþilið upp i gegn mjög gisið og
fúið, vindskeiðar brotnar á burt, undirstokkar gagnfordjarfaðir.
Hurð og dyrastafir viðlíka, hurðarjárnin ryðbrunnin og lítt nýt,
skráin biluð og lykilslaus. Þil og pílárar milli kórs og kirkju,
gamalt og lítilfjörlegt....“
Kórinn. 2 stafgólf með 6 stólpum, öllum fúnum að utan og
neðan. 3 bitar og sperrur fúnar. Það sem eftir er af súðinni hangir
niður grautfúið. „Standþil á kórpalli gamalt, gisið og grautfúið
að neðanverðu. Þiljur fúnar og farnar flestar. 2 gluggar með 6
rúðum hvor eru brotnir og 3 rúður alveg burt úr öðrum. Meiri
hluti undirstokka er burtrotinn. Altarið er brotið, burt fallið að
mestu og aldeilis ónýtt. Prédikunarstóll gamall, vesallegur, prest-
inum örðugur og of þröngur, og þess vegna óbrúklegur". Veggir
að utan og innan liggja við hruni, og þakið ónýtt. Ilúsið alt er
sligað og gengið úr skorðum, „með óþægðar ofangöngu, og í einu
orði að segja: Til heilagrar þjónustugjörðar í allan máta ósæmilegt
og aldeilis óbrúkandi."
I nýja kirkju jafnstóra álitum við að þurfi „28 bjálkatré, sem
kallast 18 álningar. Item 260 furuborð. . . .“ Og að engin spýta af
þessum gömlu viðum sé lil kirlcjubyggingar hæfileg.