Kirkjuritið - 01.10.1939, Blaðsíða 40

Kirkjuritið - 01.10.1939, Blaðsíða 40
326 Vigfús Guðmundsson: Október urnar, ættu að vera sem veglegastar. En þetta breyttist alt mikið með siðabreytingunni, um miðja 16. öld. Og kirkjurnar guldu þess. Hætt var, því sem næst, að gefa til þeirra, og áhugi um prýði kirknanna og viðhald þeirra dofnaði að sama skapi. Siðarófíð' á 16. öld hafði líka að vísu nokkura siðabót í för með sér og hreinsun trúarbragða. Sérstaklega á þeim átrúnaði •— þegar um ytri einkenni og fjárhagsleg áhrif er að ræða — að kaupa mætti kvittanir allskonar synda og illverka fyrir framreitt gjald, eða góðar dánargjafir. En jafnframt og létti þessum katólska fjárdrætti páfa, og margskonar ásælni biskupa og annara stór- höfðingja kirkjunnar, kom í staðinn lúterska konungsvaldið, með allar sínar útiklær. Klaustrin, með hundruðum jarða, voru rænd eignum sínum, kvaðir voru lagðar á landsbúa (og síðar voru allar kirkjur landsins skattlagðar um 5% af tekjum þeirra, til konung- legu kirkjunnar á Bessastöðum). Auðugir menn og erfingjar þeirra voru sviftir miklum eignum, og efnaðar kirkjur rúnar með ýms- um hætti: Gulli, silfri og góðum gripum. Og jafnframt áttu inn- lendu, lútersku biskuparnir sjálfir ekki lítinn þátt i ruplinu úr kirkjunum. Nægir sem dæmi að nefna aðeins krossinn helga í Kallaðarnesi og skrín Þorláks biskups lielga i Skálholti. Páll bisk- up, sonur Jóns Loftssonar í Odda, lét Þorstein, sem þá var „hagastr maðr at málmi á öllu íslandi" smiða gullskrautið á skrínið, sem var í líkkistu stærð. Og biskup lagði þar til — áheita- gjafir og annað — „ógrynni fjár í gulli og gimsteinum, ok í brendu silfri“ (Bisk. s. I. 134). — Verðmæti skrínsins var „iiijc hundraða“, jafnt og 24 jarðir, 20 hundr hver. En væri það til ennþá og ó- skemt, mundi fást í það boðin 1 miljón króna. Litlu eftir þetta rán og rupl hófst einokun Dana í almætti sinu. Og ein afleiðing hennar var alger vöntun í köflum á nægilegu timbri til húsabóta og kirkjubygginga, svo og, að það er fáanlegt var seldist með óbærilegu verði. Fyr á tímum þótti fara bezt á því að prýða kirkjur með reflum og tjöldum, þótt þær væru alþiljaðar innan eða af timbri einu saman. En siðar tókst ekki að hylja alla grjótveggi eða torfveggi fátækra kirkna, hvorki með timbri né tjöldum. Er nú komið að þvi að sýna dæmi af tveimur ólíkum kirkjum á sama stað — þeim stað, þar sem lengi stóð, óx og blómgvaðist eitt hið auðugasta klaustur á íslandi, í Viðey 1226—1539. Það var hvitasunnuundur, hátíðarfagnaður og messa Diðriks von Minden, umboðsmanns hirðstjóra, og dönsku dáta hans: Að þeir komu í Viðey á hvítasunnumorgun 1539, ráku burt fólkið, en settust þar að sjálfir, rændu klaustrið og kirkjuna og rifu hana
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Kirkjuritið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Kirkjuritið
https://timarit.is/publication/443

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.