Kirkjuritið - 01.06.1945, Page 45

Kirkjuritið.
Eðli frjálslyndis.
235
liltæki, sem vörir eigin tímar Iiafa aðallega mótað.
Eitt þeirra orða, sem niikið Irafa verið notuð af vorri
kvnslóð er „frjd!slyndi“. En stundum kemur að mér sú
spurning, Iivort þetta fagra orð sé ekki eins og þvældur
seðill, sem farið hefir margra á milli í einni búðinni
eflir aðra, unz fáir sjái, hvers virði hann er, fvr en þeir
fari að rýna í tölurnar upp við ljósið. Og þegar svo er
komið, er ávallt nokkur liætta á því, að seðlinum sé
fleygt, af því, að menn skoði hann sem livern annan
ónýtan bréfsnepil.
Ég hefi gefið þessu erindi mínu fyrirsögnina „Eðli
frjálslyndis“. Hér verður gerð tilraun lil þess að rýna
í seðilinn og endurskoða, Iivað í þessu felst. Tilgangur
minn er þó alls ekki sá, að hugsa ívrir aðra, en liitt
mundi gleðja mig, ef hugleiðing' mín gæti orðið öðrum
nokkur hvöt til þess að liugsa sjálfir um málið, og hugsa
sjálfstætt, hvort sem þeir komast að sömu niðurstöðum
eða öðrum.
Til þess að skilja, livað eitthvað er, verður oft að bvrja
á því að útskýra, livað það er ekki. Þegar vér heyruin
orðið frjálslyndi notað manna á meðal, er það mjög oft
látið tákna fylgi við einhverjar sérstakar kenningar,
og j)á fyrst og fremst nýrri kenningar. Sá sem aðhyllist
kenningakerfi kirkjunnar óhrevtt frá því sem það var
fyrir svo sem hálfri öld, er almennt talinn ófrjálslynd-
ur. Hinn, sem er t. d. spíritisti eða liafnar eingetnað-
arkenningnnni er frjálslyndur. Sá sem trúir því, að lik-
ami mannsins 1 ísi á sínum tima upp úr moldinni, er
ófrjálslvndur. En ef jiú trúir því, að líkaminn samein-
ist að eilifu frumefnum jarðarinnar, en sálin rísi upp í
andlegum lkama, þá er það talið gefið mál, að þú sért
sannfrjálslyndur maður. A baráttutímum er gengð að því
sem gefnu, að sá sem aðhyllist gamla kenningu, sé ó-
frjálslyndur, en allir þeir frjálslvndir, sem fylgja hinni
nýju.
En er nú þessi notkun orðsins að öllu leyti rétt? Þarf