Kirkjuritið - 01.12.1970, Blaðsíða 47

Bækur
Sigurliiir Nordal:
HALLGRÍMUR PÉTURSSON
OG PASSÍUSÁLMARNIR
Lestur þessa rits er sem að drekka
úr fjalllæk á heiðuni degi. Stíllinn
og skýrleikinn er með þeini brag.
Hallgrímur Pétursson skipar bekk
'neð mestu sálmaskáldum veraldar-
innar. Vafalaust hafa fáir sálma-
flokkar verið prentaðir jafn oft og
Passíusálmarnir. Og útgáfutalan
verður enn furðulegri, þegar tekið
er tillit til fólksfæðarinnar og erf-
iðra prentunarskilyrða hér áður
fyrr. Hins munu og enginn dænti,
að nokkur sálniur sé jafn hjarta-
gróinn nokkurri þjóð og Allt eins
Og hlómstrið eina, sent í þrjár aldir
hefur verið sunginn yfir öllunt látn-
Unt íslendingum að kalla. Oft allur,
en að minnsta lcosti síðasta versið.
Snilli Hallgríms var ekki aðeins
sérstæð heldur var ævi hans á ýntsa
vegu söguleg. Því er ekki að undra
bótt hann yrði þjóðsagnapersóna frá
upphafi. Og allmargir hafi um hann
ritað. Eins hafa nokkrir reynt að
Lrjóta rit lians nokkuð lil mergjar
Og munu fleiri gera í framtíðinni.
Tilgangurinn er m. a. sá að skýra
'uynd skáldsins nteð verk hans að
hakgrunni.
Bók dr. Nordals er ekki fyrir-
ferðarmikil, hvað þá langdregin, en
brauthugsuð og efnismikil og þó
hóglátlega orðuð. Því verður ekki
hetur lýst, né það rækilegar rök-
stutl en með þessunt orðum höf-
undar í eftirmálanmn: ,^iS viS
skilnaSi“ — „Annars er svo um
þessi hugleiðingarbrot, eins og allt,
sem ég hef borið við að skrifa um
bókmenntir, að þeim er fremur
ætlað að verða eggjun til sjálfstæðs
Iestrar og lmgsunar en mig langi
til að troða mínuni skilningi upp
á lesendur".
Þessi einlæga sannleiksleit og
skilningsviðleitni hæfir sannarlega
verkefninu og er líkleg til árangurs.
Eitt þeirra íhtigunarefna, sem
bókin hefur vakið ntér, er þörf þess
að nánari rannsóknir verði gjörðar
á því, hvernig lífskilningur og trú-
arhoðskapur Hallgríms kemur heim
við ríkjandi trúfræði og almennan
hugsunarhátt þeirra tíma, sem hann
lifði á. Grunur minn er sá, að líall-
grímur hafi verið flestunr lærðum
samtímamönnum sínum víðskyggn-
ari og frjálslyndari. Því liafi að
öðrum þræði ráðið margbreytt ævi-
kjör en á hinn bóginn sérstæð trú-
arreynsla.
Þessu fylgir að ég verð að játa,
að þótt mér þyki mikilsverðar at-
huganir dr. Sigurðar Nordal og
telji gagnrýni hans mikilsverða og
réttmæta yfirleitt, er sú tilfinning
ntín og ællan að varðandi eill
meginatriði hafi sagnirnar, og sumir
fræðimenn t. d. prófessor Magnús
Jónsson, réttara fyrir sér. Ég held
að holdsveikin hafi hlotið að konta
mikið við efni og sögu Passíusálm-
ana. Nordal telur að þetta geti vart
eða ekki hafa átt sér stað vegna þess