Kirkjuritið - 01.04.1978, Síða 57

°Hum hugmyndum um ópersónuleg
ofl eða máttarvöld sem ríki yfir lífi
uianna. í samræmi við þetta greina
ristnar goðsagnir sig frá öðrum goð-
s°gulegum lýsingum sem kunnar eru
® 'iikomu og enda veraldar, í þeim er
yer9' sagt frá náttúrlegum máttar-
völdum. í hinum kristna boðskap er
nattúran þannig svipt þeirri dulmögn-
Un sem flest trúarbrögð leggja meiri
e a rninni áherslu á. Kristindómurinn
a Því í sífelldri baráttu við þá forn-
eskju sem enn lifir í líki ýmiss konar
Hattúrutrúar.
En til er allt annar hugsunarhátti
en sá sem kenndur er við kristni c
efur ráðist gegn forneskju af er
meiri gleði og afli: hugsunarhátti
|ee'mspeki og vísinda. Grísk og gyðini
9 arfleifg tvinnast saman í sögun
9 einkenna öðru fremur menninc
l^sturlanda: Grikkland og Gyðingi
nd. Jerúsalem og Aþena, eru tva
eginstoðir og lífæðar vestrænm
agSnningar sem virðist á góðri leið me
Vj le9gja undir sig heiminn. San
j na °9 átök þessara tveggja mem
þPearskauta móta hugsun vesturlandi
pó^er er meginmunur þessara tveggja
°g hvað tengir þá saman? Ég
ken ■ leitast vi® a^ iýsa Því ein-
harg' ^eimsPeki eða vísinda sem
Qyg.ast stangast á við kristni eða
hefstn9dÓm' Heimspekileg hugsun
hUn me® Því að menn hafna þeim
reyndUnarhætti að einstakar stað-
af fr-'r.. e®a atburðir séu skiljanlegir
visunaSÓ9nUm einum e®a beinum til-
ega s^m tM annarra einstakra atburða
sögur 3 re^nda- í stað þess að segja
°9 lýsa hlutunum eins og þeir
koma í Ijós með ótal ólíkum einkenn-
um og blæbrigðum vill sá sem hugsar
vísindalega eða heimspekilega skilja
röklegt samhengi hinna ólíku fyrirbæra
og það sem veldur því að þau eru með
svo mismunandi hætti sem raun ber
vitni.
Hið einstaka og frábrugðna verður
ekki skilið eitt sér, heldur eingöngu
af venslum sínum við aðra hluti eða
önnur fyrirbæri; ekkert verður skilið
án tilvísunar til einhverrar heildar sem
er bundin reglum eða lögmálum. Vera
má að veruleikinn sé óendanlegur og
svo sundurleitur að ekki sé unnt að
skilja heiminn sem eina röklega heild;
vera má að mannlegri hugsun séu tak-
mörk sett sem hindra framgang þekk-
ingarinnar. Hvorugt þessara atriða
ónýtir boðorð heimspeki og vísinda:
við eigum að skilja alla hluti sem
þætti einnar heildar; veruleikann á
að samsvara kröfum skynseminnar,
hann á að samræmast þeim heimi
hugtaka og reglna sem skynsemin
byggir og viðurkennir.
Hin kristna og gyðinglega guðshug-
mynd gengur þvert á þennan hugs-
unarhátt — ekki gegn honum heldur
lóðrétt á hann. Guð er í engum skiln-
ingi partur af þeirri röklegu heild sem
heimspekin höfðar til. Hann er heldur
ekki orsök hennar í neinni venjulegri
merkingu þess orðs, heldur skapari.
Sköpunarhugtak kristninnar svarar alls
ekki til hugmynda heimspekinga eða
annarra um frumorsök allra hluta, eins
og margir hafa viljað halda, Guð er
utan veraldarinnar, sköpunarverksins.
Af þessu má ekki draga þá ályktun
að guðshugmynd kristninnar sé þránd-
ur í götu skynsamlegrar viðleitni til
55