Kirkjuritið - 01.04.1978, Page 64

sig lögreglu og her eins og víða tíSk-
ast. Klerkavaldi kirkjunnar fær ekki
staSist án þess aS þaS réttlæti sífellt
tilvist sína og aSgerðir í augum sjálfs
sín og í augum þeirra sem það vill
ríkja eða ríkir í raun yfir. En hér eins
og víðar er eftirspurnin meiri en fram-
boðið: kirkjunnar menn sækjast eftir
trú — en trú manna er takmörkuð. Hér
kemur kristin hugmyndafræði fram
sem tæki kirkjunnar til að laða að
sér (,,kaupa“) hugi manna að svo
miklu leyti sem þeir geta mótað með
sér eða hafa að geyma (,,til sölu“)
rétt og sönn trúarviðhorf. Ég segi ,,rétt
og sönn“ því að kirkjan kærir sig auð-
vitað ekki um alla trú.
í því sem ég hef nú sagt tel ég að
megi finna nokkra skýringu á því hvers
vegna deilur um trúar- og kennisetn-
ingar hafa sett svo mikinn svip á sögu
kirkjunnar. Hlutverk kennisetninga er
að tryggja samheldni; þessi samheldni
er auðvitað aldrei algjör og má jafn-
vel ekki vera það eða væri að minnsta
kosti óæskileg; en samkomulag um
viss grundvallaratriði er nauðsynleg
forsenda þess að menn geti rætt
ágreiningsmál sín. Lágmarksskilyrði
fyrir því að kristið samfélag geti mynd-
ast er að menn fallist á viss grund-
vallaratriði eins og það að Kristur sé
sonur Guðs. Samkomulag af svipuðu
tagi er einnig nauðsynlegt á öllum
sviðum þar sem menn skiptast á skoð-
unum. (Ég tel að þetta einfalda skil-
yrði ætti að nægja til að tryggja undir-
stöður kristins samfélags; en fá ef
nokkur reynslurök eru fyrir þessari
skoðun minni, öðru nær.)
En kennisetningum er um leið ætlað
að tryggja yfirráð kirkjunnar í kristnu
samfélagi. í Ijósi þeirrar staðreyndar
verða allar efasemdir um kristnar
kennisetningar bein ógnun við veldi
kirkjunnar og hún verður þá að grípa
til þeirra ofbeldistækja sem hún hef-
ur yfir að ráða — bannfæra menn,
setja þá út af sakramentinu — til þess
að bægja hættunni frá. Kirkjan hefur
ekki gripið til slíkra ráða nema þegar
mikil ógnun steðjar að. Hitt er miklu
algengara að hún beiti menn vissum
aga, ,,kippi í spotta“ eins og sagt er,
séu menn að fara út af ,,línunni“. Hvort
íslenska kirkjan þurfi nokkurn tíma
að grípa til þess ráðs skal ósagt látið-
Þar sem þjóðkirkjan er „ríkisfyi'ii'-
tæki“ sem flytur boðskapinn og fær
,,trú“ fólks að launum — hvort tveggj3
samkvæmt hefð og lögum — er staða
hennar í vissum skilningi mjög sterk,
en staða kristindómsins e. t. v. að
sama skapi veik.
7. grein.
Eins og ég gat um hér að framan eru
til önnur og að mínum dómi veiga
meiri rök en þau sem rædd hafa vel"
ið, gegn þeirri skoðun að kristin hug
myndafræði gegni því hlutverki a
tryggja og efla yfirráð kirkjunnar sem
valdastofnunar. Sú gagnrýni á kristna
hugmyndafræði sem ég hef rel'
hvílir á þeirri skoðun að unnt sé °9
fyllilega réttlætanlegt að setja sviga
utan um megininntak kristins boðskaP
ar og frumætlun kristinna manna
skýra kristindóminn í Ijósi félagsleð
J | qgpl
og stjórnmálalegra „hlutverka
hann getur gegnt.
Það er vissulega unnt að líta Þann^g
á málið og einnig réttlætanleg* ilt
vissu marki. Ég segi ,,að vissu