Nýjar kvöldvökur - 01.04.1956, Blaðsíða 19

N. Kv.
TYRKIR OG UNGVERJAR
51
um í Konstantinopel. Hinir tyrknesku furst-
ar á 11., 12. og 13. öld lögðu Litlu-Asíu
undir sig. Fóru ýmsu viturlega fram. Þeir
sviptu stórbændur og stórjarðeigendur lend-
um og lóðum og skiptu þeim upp milli smá-
bænda þeirra, sem bjuggu fyrir í landinu.
Hermenn sína gerðu þeir að embættismönn-
um og smájarðeigendum. Þeir unnu á þann
hátt meiri hluta alþýðunnar á sitt band. Um
13. hundruð var meiri hluti af fólkinu í
Litlu-Asíu farinn að mæla tyrkneska tungu
og orðinn Múhamestrúar. Aðeins í vestur-
héruðum landsins var ennþá töluð gríska
og kristin trú var þar drottnandi trú. Helzti
þjóðflokkur Tyrkja í Litlu-Asíu voru Selds-
júkar, sem koma mjög við sögu krossferð-
anna á 12. og 13. öld. En rétt eftir 13.
hundruð, er ríki Seldsjúka var liðið undir
lok, hófust til valda í Litlu-Asíu tyrkneskir
þjóðflokkar ,sem nefndust Ósmanar. Þeir
komu sér upp öflugu ríki norðvestan til í
Litlu-Asíu og fóru síðan að seilast til valda
á Balkanskaga. Árið 1356 gerðu þeir Adr-
ianopel við Maridcufljót að höfuðborg
sinni.
2. Tyrkneska stórveldið.
Þegar Tyrkir komu til Evrópu varð hin-
um grísku íbúum Adrianopel starsýnt á þá.
Þeir höfðu ekki útlit mongólskra villi-
manna, heldur yfirbragð hvíta kynstofns-
ins, sem ekki var furða, þvT' að þeir voru
fyrst og fremst afkomendur Litlu-Asíu-
þjóðanna, sem fyrir nokkrum mannsöldrum
höfðu kastað trú og tungu og tekið upp
tyrknesku og Múhamestrú. En enda þótt
Tyrkir gerðu engum tjón með útliti, stóð
kristnum þjóðum mikill stuggur af herveldi
þeirra. Tyrkir voru manna lagnastir að
nota fallbyssur og önnur eldvopn, sem þá
voru ný að heita mátti. Stórskotalið þeirra
var talið hið bezta í heimi. Riddaralið
þeirra var og talið með afbrigðum gott. Á
hálfri annarri öld lögðu Tyrkir undir sig
allan Balkanskagann. Fyrst Þrakíu, land-
svæðið við Marmarahaf og Maridcufljót,
sem þeir kölluðu Rúmelí. Síðan Búlgaríu,
sem var tyrkneskt skattland 1393. Árið
1402 biðu Tyrkir í Litlu-Asíu við borgina
Angóra eða Ankara ósigur mikinn fyrir
Mongólaherjum Tímorlenks, en ríki hans
sundraðist og Tyrkir réttu brátt við aftur.
Tyrkir náðu nú undir sig allri Litlu-Asíu
smátt og smátt. Hún hefur síðan verið aðal-
land og kjarni hins tyrkneska ríkis, og hið
eiginlega þjóðland Tyrkja. Árið 1453 tóku
Tyrkir Konstantínopel og gerðu hana að
höfuðborg sinni. Leið þá undir lok hið
gríska keisaradæmi, en þjóðhöfðingi Tyrkja
nefndist soldán og settist að í Konstantín-
ópel. Taldi hann sig arftaka hins gríska
keisara. Tyrkir lögðu síðan löndin á vest-
anverðum Balkanskaga: Serbíu, Bosníu og
Albaníu og að lokum allt Grikkland undir
sig. Eina svæðið á Balkanskaga, sem Tyrk-
ir ekki gátu lagt undir sig var hin strjálbýla
háfjallabyggð milli Serbíu, Bosníu og Alb-
aníu, sem nefnist Svartfjallaland. Þar gátu
hinir serbnesku íbúar haldið sjálfstæði sínu
að mestu. Þó var fursti þeirra Tyrkjum
skattskyldur, er fram liðu stundir. Skæð-
ustu andstæðingar Tyrkja voru Ungverjar.
Háðu Tyrkir við þá margar styrjaldir á 14.
og 15. öld, en í byrjun 16. aldar lögðu
Tyrkir undir sig rómönsku furstadæmin
norðan Dónár, sem þá nefndist Moldá og
Vallakía, en nú nefnist einu nafni Rúm-
enía. Síðan snerust þeir af alefli á móti
Ungverjum. Arið 1526 gersigruðu herir
Sólimans mikla Tyrkjasoldáns heri Ung-
verja í orustunni við Mohacs. Hinn síðasti
ungverski konungur, Lúðvig II., hvarf á
flóttanum í bylgjum Szelefljótsins. Er það