Nýjar kvöldvökur - 01.04.1956, Qupperneq 26

58
TYRKIR OG UNGYERJAR
N.Kv.
og hálfvilltur þjóðflokkur, múhameðskur,
náskildur Persum. Kúrdar voru Tyrkjum
tryggir í þessu stríði, en Armeningarnir
þóttu ótryggir mjög. Hófust því ofsóknir
miklar á hendur Armeningum í borgum, en
af því Tyrkjastjórn þótti Armeningar í
landamærahéruðunum mjög ótryggir á-
kvað hún að tæma allar landamærabyggð-
irnar, þar sem armenskt fólk bjó. Forsætis-
ráðherrann í Konstantínopel gaf hershöfð-
ingjum sínum svohljóðandi fyrirskipun:
„Takið Armeningana og flytjið þá burt úr
landamærahéruðunum og flytjið þá yfir í
tómið.“ Hershöfðingjarnir báðu um vistir
handa fólkinu, en fengu aðeins þetta svar:
„Flytjið þá yfir í tómið.“ Svo var gert. Hin-
ir tyrknesku hershöfðingjar fluttu hundruð
þúsunda af armensku fólki úr bæ og byggð
suður á við inn í „tómið“. Þeir fluttu fólk-
ið burt með sér matarlítið og klæðlítið, svo
að það hrundi niður úr hungri og kulda á
leiðinni yfir háfjöllin í Kurdistan. Sums
staðar siguðu herforingjarnir kúrdiskum
ræningjum og stigamönnum á hið vopnlausa
armenska fólk og létu þá brytja það niður
tugþúsundum saman. Þegar lengra kom
suður á bóginn fluttu þeir mikið af því inn
á Sýrlandseyðimörk og skildu það þar eft-
ir. Þar hrundi fólkið niður úr hungri og
þorsta en hitt var strádrepið af Bedúinum
og sýrlenskum eyðimerkurræningjum. Það
er talið, að aðeins lítill hluti af þessu fólki,
sem flutt var burtu, hafi lifað flutninginn
af. Alls er talið, að þessir flutningar hafi
kostað 600.000 manns lífið. En álíka margt
armenskt fólk flýði yfir til Kákasus og rúss-
nesku Armeníu og bjargaði á þann hátt lífi
sínu. Þetta er svartasti bletturinn á sögu
Tyrklands. Tyrkneskt bændafólk var svo
flutt í héruð þau, sem á þennan hátt höfðu
lagzt í eyði.
Armeningaofsóknunum svipar mjög til
Gyðingaofsókna Hitlers og Himmlers. Þó
skal þess getið, að Ung-Tyrkir gengu aldrei
eins langt og þýzku nazistarnir. En glæpir
þessir komu Ung-Tyrkjum í koll. Þegar
Tyrkir og Þjóðverjar biðu ósigur 1918, þá
urðu Ung-Tyrkir að fara frá völdum. Aðal-
leiðtogar þeirra Enver, Taalat og Djemal
og margir fleiri fóru síðan landflótta og
létu flestir líf sitt fjarri ættlandi sínu. Tyrk-
land varð að ganga að afar hörðum friðar-
kostum 1918. Iraq varð sjálfstætt konungs-
ííki, Sýrland frönsk nýlenda, Egyptaland
varð alveg laust úr öllu sambandi við Tyrk-
land, Palestína eða Gyðingaland varð enskt
verndarsvæði. Grikkir fengu alla Austur-
Þrakíu nema Konstantínopel og lítinn skika
í kringum hana. Armenía hin rússneska,
sem lýst hafði yfir sjálfstæði sínu, fékk þau
héruð Tyrklands, sem áður höfðu verið
armensk, þó að þau væru nú að mestu byggð
tyrknesku fólki. Grikkir fengu meiri hlut-
ann af vesturströnd Litlu-Asíu, enda voru
þar margar gamlar grískar byggðir. Auk
þess fengu Frakkar og Italir ítök í strönd-
um Litlu-Asíu. Árið 1920 varð soldán að
undirskrifa þessa hörðu friðarsamninga.
4. Kemai Afaturk.
Árið 1920 sendi stjórnin í Konstantín-
opel liðsforingja að nafni Mustafa Kemal
til Litlu-Asíu til að afvopna tyrkneskar her-
sveitir í austurhéruðum landsins, sem gert
höfðu uppreisn á móti soldáni og stjórn
hans. Var það gert samkvæmt kröfu Eng-
lendinga, sem þá höfðu her í Konstantín-
opel. En þegar Mustafa Kemal kom austur
gerði hann strax bandalag við uppreisnar-
menn og gerðist foringi þeirra. Náði hann
á stuttum tíma yfirráðum yfir tyrknesku