Nýjar kvöldvökur - 01.04.1956, Blaðsíða 21

N. Kv.
TYRKIR OG UNGVERJAR
53
fíuttu Tyrkir fólkið á burt, einkum í austur-
héruðum Balkanskaga og komu því fyrir á
áður lítt byggða staði, en fluttu sjálfir inn
bændur frá Litlu-Asíu í staðinn. Þessir
tyrknesku innflytjendur voru hvorttveggja
í senn bændur og hermenn. A friðartímum
stunduðu þeir jarðyrkju. Á styrjaldartím-
um vörðu þeir ríkið með vopn í hönd.
Heldri menn meðal þeirra höfðu oft þýð-
ingarmikið embætti og stöður. Hvar sem
þessir tyrknesku bændahermenn settust að
reyndust þeir góðir nágrannar og trúir vin-
ir, starfsmenn í friði, traustir hermenn í
styrjöld og hugrakkir á hættunnar stund,
dyggir þegnar, mildir og líknsamir yfir-
boðarar. Svo mælir rúmenski sagnfræðing-
urinn Jorga, sem var eldheitur rúmenskur
þjóðernissinni. Er því ekki ástæða til að
væna hann um hlutdrægni Tyrkjum í vil.
Það er eftirtektarvert, að á sama tíma og
Filippus II. Spánarkonungur og eftirmenn
hans útrýmdu með báli og brandi Múham-
eðstrú á Spáni, létu Tyrkir alla þegna sína
njóta trúfrelsis. Aðeins í Albaníu og Bosníu
tók fólkið Múhameðstrú. Landaðallinn í
þessum löndum kastaði kristninni til að
halda óðulum sínum, alþýða manna fetaði
í fótspor þeirra. í margar aldir voru síðan
Albanir og Bosníumenn meðal hinna traust-
ustu hermanna Tyrkjasoldáns, en herinn
var það meginafl, sem ríkið studdist við.
Með tilstyrk hersins tókst soldáni að halda
ríkinu óskertu til loka 17. aldar. Alla 17.
öld áttu Tyrkir í miklum styrjöldum við
Persa, Austurríkismenn, Rússa og Pólverja,
og veitti ýmsum betur. Á 16. og 17. öld voru
Austurríkismenn aðalandstæðingar Tyrkja
og Ungverjaland var hinn mikli vígvöllur,
sem herir keisarans í Vín og soldánsins í
Konstantínopel börðust um. Tvisvar komust
Tyrkir til Vínar á 16. öld, 1546, en voru
hraktir þaðan aftur, og á 17. öld nokkru eft-
ir 1680. Þá fengu Austurríkismenn hjálp
frá Pólverjum. Tyrkir voru hraktir burtu
og síðan var barist í Ungverjalandi og Suð-
ur-Rússlandi, en þá urðu Tyrkir að semja
frið og sleppa Ungverjalandi með Transylv-
aníu og öðrum ungverskum skattlöndum
við Austurríkiskeisara. Rússar og Pólverj-
ar fengu sneiðar af löndum Tyrkja norðan
Svartahafs og ítalska sjóborgríkið Venezía
fékk ítök á Grikklandseyjum.
Eftir það voru Rússar og Tyrkir höfuð-
óvinir í tvær aldir. Rússland efldist en
Tyrklandi hnignaði að sama skapi. Þar
með hefst hnignun Tyrkjaveldis.
3. Hnignun og sundurliðun
Tyrkjoveldis.
Á síðari hluta 17. aldar hafði Tyrkja-
veldi dregizt meir og meir aftur úr öðrum
stórveldum. Bar margt til þess, en einkum
þó það, að Tyrkir, sem voru innikróaðir við
Miðjarðarhaf fóru algjörlega varhluta af
þeim mikla auði, sem nýlenduverzlunin í
Ameríku og Indlandi sópaði til ríkjanna í
Vestur-Evrópu og sem lagði grundvöllinn
að framförum, menningu og velmegun Vest-
urlanda. Tyrkir hlutu því í framtíðinni að
verða undir fyrir þeim þjóðum, sem stóðu
þeim ofar í menningu. Að vísu gátu þeir
boðið Rússum byrginn meðan Rússland var
einangrað bændaland, en eftir að Pétur
mikli hafði brotið Rússum leiðina til sjáv-
ar við Eystrasalt og Rússar komið sér upp
flota og endurbætt her sinn, fóru Tyrkir yf-
irleitt halloka fyrir Rússum, enda voru
Rússar miklu fjölmennari þjóð en Tyrkir.
Tyrkir voru að vísu betri hermenn en Rúss-
ar, en stóðu á þann hátt verr að vígi, að þeir
gátu aldrei boðið hinum kristnu þegnum
sínum út í hernaðarleiðangur, vegna þess