Sjómannadagsblaðið - 04.06.1961, Blaðsíða 42

Krosshús eru vitanlega öll stórhýsi
langt á undan sinni samtíð, á hvem
veg, sem metið er, eins og kunnug-
ir vita og myndir sýna.
Þrátt fyrir það að löggiltur væri
hér verzlunarstaður 1864, eins og
fyrr er sagt, var ekki sett hér á fót
fastaverzlun fyrr en 1871 af Þor-
steini Guðmundssýni. Hins vegjár
komu kaupmenn úr Reykjavík hing-
að á skipum til að selja vörur sínar
og kaupa innlenda framleiðslu. Var
það auðvitað stórfelld breyting frá
því, sem áður var, meðan menn sóttu
allt stórt og smátt til Reykjavíkur
á opnum skipum og fóru þangað á
sama hátt með afurðir sínar.
Árið 1864 er hér (á Akranesi) ekk-
ert timbur-íbúðarhús, en aðeins
nokkrir hjallar eða smágeymsluhús.
Eftir 1870 er fastar verzlanir hafa
setzt hér að, er eins og líf færist í
allt. Hallgrímur hreppstjóri og kaup
mennirnir ríða á vaðið með nýtízku-
legri byggingar. Það smitar út frá
sér, og breytingin kemur smátt og
smátt.
Við skulum nú snöggvast líta nán-
ar til ársins 1864 og sjá, hvernig
hér er þá umhorfs. Engin mynd er
til af Akranesi frá þessum tíma,
önnur en sú, sem hægt er að skapa
í hugum manna með orðum einum.
Akranes eða Skipaskagi var þá að
mestu óræktaður, lítt byggður tangi.
Ibúarnir voru þá orðnir um 300, og
allmikill útvegur í eigu Akumes-
inga sjálfra, miðað við það, sem áð-
ur var, þó að á öllum öldum hafi
verið hér mikið útræði úr öllum
áttum.
Kartöfluræktin var þegar orðin
nokkur, sáð í tæpl. 6000 ferfaðma
lands. En hér var þá næsta lítið um
„heimsins lystisemdir” eða nokkurs
konar þægindi, sem fólki firmst nú
ekki hægt að lifa án.
Þá var enn kirkja í Görðum, og
sótt þangað. Þá var enginn bama-
skóli og ekkert samkomuhús. Engar
skemmtanir, nema bændaglíma á
Grenjunum við og við. Oft mun og
hafa verið haldin þar brenna á þrett-
ándanum. Hér voru þá enn eintóm-
ir torfbæir og flestir litlir.
Fyrsta timburhúsið byggði Hall-
grímur Jónsson í Guðrúnarkoti 1871,
eins og áður er sagt. Eftir það fjölg-
ar þeim, og byggingar fara að batna.
26 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ