Sjómannadagsblaðið - 04.06.1961, Blaðsíða 31

lega her og hjálparsveitir hans,
auk þess voru svo geldingar, mat-
reiðslukonur, konur hermanna,
áburðardýr og indverskir hundar,
sem fylgdu hernum. Fjöldi alls
þessa var slíkur, að ekki varð tölu
á komið. a)Ekki er að undra, þó
dýr og menn drykkju stundum
árnar til þurrðar. Hitt er furðulegt,
að aldrei skyldi þrjóta mat. Þó ekki
sé reiknað með nema einu pott-
máli méls á dag handa hverjum
manni, þá verður dagleg neyzla
alls hersins samt 110,340 skeppur
(bushels), og er þá ekki reiknað
með neyzlu kvenna, geldinga,
áburðardýra og hunda. I gervöll-
um her Xerxess var enginn maður
verðugri en hann sjálfur til að
fara með hið ægimikla vald að
því er tók til líkamsstærðar og
tíguleika í fasi. (G. Þ.)
Á meðan höfðu Aþéningar gengið
í bandalag með öðrum Grikkjum
undir forustu Spartverja. Þeir tóku
fyrst á móti innrásarhernum í
Laugaskarði (Thennopylae), en um
það liggur aðalleiðin inn í Mið-
Grikkland. Flota Xerxes, sem var
samankominn við mynni sundsins
mili Evböju og lands, var einnig veitt
mótstaða af grískum skipum, sem
staðsett voru við Artemision. I
Laugaskarði varðizt spartverski
kóngurinn Leonídas fáliðaður til síð-
asta manns herskörum Persa, sem
komust líka á hlið við hann eftir
fjallastígum og réðust á hann aftan
frá með völdu liði. Grafskrift Spart-
verjanna hefur varðveizt; „Ókunni
maður, segðu mönnunum í Spörtu,
að við hvílum héma, og hlýddum
skipunum þeirra.” Ekki langt frá
þessum stað hélt gríski flotinn Pers-
um í skefjum, þrátt fyrir mikið tjón,
þar til fréttirnar bárust frá Lauga-
skarði, þá hörfuðu Grikkir til Sala-
mis nálægt Aþenu.
Bæði nútíma og eldri tíma sagn-
fræðingar hafa alltaf sagt eða gefið
í skyn, að þá fyrst hafi Aþeningar
ákveðið að yfirgefa borgina og fara
um borð í skip sín, þegar Persar
óðu suður Mið-Grikkland í átt til
Aþenu og ekkert bólaði á her und-
ir forustu Spartverja meginlands-
iJTalið er, að Hellenar hafi ýkt fyrir
sér herstyrk Persa. (Þýð.)
megin við Ko.rinþu. Er talið, að
ákvörðunin hafi verið tekin í ör-
væntingu og flýti. Nú er ljóst af
áletrunin, sem fannst í Troizen,
að þetta var ekki reyndin.
Tilskipunin var gefin út fyrir or-
ustuna við Artemision og einnig fyr-
ir orustuna í Laugaskarði. Hún er
stórkostlega æðrulaus og djörf
ákvörðun, sem gerð var jafnvel áð-
ur en Xerxes steig fæti á gríska
grund. Sú staðreynd, að Aþeningar
ákváðu að senda aðeins helming-
inn af hinum 200 skipum sínum til
Artemision sýnir, að þeir ætluðu
ekki að berjast þar til úrslita, frem-
ur en Spartverjar að hætta öllu í
vörn sinni í Laugaskarði. Báðar or-
ustumar voru til að tefja fyrir Pers-
um. Önnur var til að tefja landher
Persa á meðan borgimar á Pelops-
skaga styrktu varnir sínar á Kor-
ínþueyði; hin var til að tefja flota
Persa á meðan liðsauki var að ber-
ast til Salamis úr vestri. Salamis
var lykillinn að vamaráætlun Þemi-
stokleess frá byrjun. Það var því ekki
nein tilviljun að Persar biðu ósigur.
Þemistokles hafði ekki látið sig-
urinn við Maraþon 10 árum áður
villa sér sýn. Hann sá, að þegar
Persar kæmu aftur, og það myndu
þeir vissulega gera, gætu Aþeningar
ekki haft í fullu tré við allan her
þeirra. En á skipum sínum gætu
þeir hinsvegar notað alla sína þegna,
þá líka, sem ekki höfðu efni á her-
klæðum. Á hinu þrönga sundi milli
Salamis og Attíkustrandar kæmi
fjöldi og hraði hinna persnesku
skipa ekki að fullum notum. Þar
við bættist, að floti Persa var alls
ekki mannaður Persum, hann var
mannaður Fönikumönnum, Egypt-
um, og það sem mikilvægast var,
Grikkjum frá Kýpur og Litlu- Asíu,
sem þröngvað hafði verið í herþjón-
ustu hjá Persum og voru ófúsir að
berjast. En Aþeningum, sem áttu
feður sína á eyjunni og gátu horft
á heimili sín í landi, var hægt að
treysta fram í rauðan dauðann.
Að sögn fyrri tíma sagnfræðinga
varð Þemistokles, þegar til kastanna
kom, að hóta því að fara með alla
Aþeninga úr landi til Italíu, til þess
að bandamenn hans færu ekki burtu.
Jafnvel er talið, að hann hafi lokk-
að Xerxes til að hefja árás með því
Múrar Akropolis í Aþenu eru settir súlna-
bútum frá hofinu sem var þar á undan
núverandi Meyjarhofi (Parþenon). Það
hof eyðilögðu Persar, súlnabútarnir kunna
að hafa verið settir í múrinn til minningar
að sjá svo um, að til hans kæmist
leynileg frétt þess efnis, að Grikkir
væru um það bil að leggja á flótta.
Hvort sem þetta er satt eða ekki, þá
stóðst áætlunin. Aþena vann ekki
aðeins sigur við Salamis, þegar stríð-
inu lauk var hún auk þess mesta
flotaveldi Grikklands. Flotinn varð
líka upphaf hins aþensk lýðræðis,
því hann var mannaður fólkinu
sjálfu.
Það kann að þykja undarlegt, að
þessi hetjusögn um hvemig Aþena
var yfirgefin og um sigurinn við
Salamis skuli ekki hafa komizt inn
í sögulegar heimildir. Þetta er að
nokkru leiti vegna þess, að aðal
heimildarmaðurinn til foma, Heró-
dót, safnaði einkum gögnum sínum
í Aþenu, þegar Aþeningar voru mjög
óvinveittir Spartverjum og vildu
heldur telja sér trú um, að þeir
hafi neyðzt til að yfirgefa land sitt,
vegna þess að Spartverjar fóru burt
með landher sinn. Seinna, þegar til-
skipun Þemistokless varð víðar
kunn, var aðeins hinum fyrstu, þjóð-
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 15