Sjómannadagsblaðið - 01.06.1984, Síða 51

HETJUR
HAFSINS
Lærlingurinn tókvid skipstjórninni
Þegar gufuskipin fóru að láta að
sér kveða á höfunum, fóru hin
glæstu seglskip, er drottnað höfðu
á úthöfunum um aldir að sjálf-
sögðu ekki varhluta af því, því
málið var ekki svo einfalt, að menn
einfaldlega hættu að nota vind-
orku, og færu að nota kol og gufu-
vélar í staðinn, rétt eins og þegar
íslensku togararnir skiptu yfir á
svartolíu og fóru að nota hana í
staðinn fyrir diesilolíu.
Hörð samkeppni fór í hönd, og í
raun og veru varð staða seglskip-
anna fljótlega vonlaus í þeirri
samkeppni. Gufuskipin tóku arð-
bærustu flutningana frá seglskip-
unum, og sem verra var bestu sjó-
mennina líka, þótt enn væri reynt
að halda úti seglskipum, allt fram á
fyrstu áratugi þessarar aldar.
Seglskip í samkeppni
En útgerðarmenn seglskipa
voru þó ekki alveg á því að gefast
upp. Þeir áttu jú þessi fögru skip,
en til þess að fá farma, eða verk-
efni, urðu þeir að bjóða lág farm-
gjöld, og til þess að það væri unnt,
urðu þeir að skera útgjöldin niður,
sem mest þeir máttu. Seglin voru
margstöguð og bætt, aftur og
aftur, kaðlar fúnuðu og allur bún-
aður var úr sér genginn — og oft lá
við að skipverjar færust úr hungri,
því vistir voru af skornum
skammti.
Það væri heldur ekki ofsagt,
þótt því væri haldið fram, að segl-
skipaflotinn hefði ekki getað valið
úr sjómönnum, þótt vitaskuld
héldu merkir sæfarar tryggð við
seglskipin. Um borð í skipin fóru
einkum þeir, sem ekki gátu fengið
aðra vinnu, hvorki í landi, eða til
sjós.
En þótt menn tækju gufuskipin
fram yfir seglskipin, þar eð þau
höfðu auðvitað augljósa kosti, þá
varð mönnum það á hinn bóginn
ljóst, — og er það raunar enn þann
dag í dag — að þá lærist raun-
veruleg sjómennska, eða sjó-
mennska af besta tagi, einvörð-
ungu um borð í seglskipum. Þar
læra menn frumatriði siglingalist-
arinnar, og einnig hin æðstu stig, í
jöfnum leik, upp á líf og dauða við
náttúruöflin, storma og stórsjó. Á
seglskipi þurfti svo margs að gæta,
er sjaldan ber við á vélknúnum
skipum.
Það var með þetta í huga, sem
ungur og greindur lærlingur (sá
sem lærir stýrimannafræði um
borð) kaus seglskipin, því um borð
í þeim vissi hann, að hægt væri að
fá betri þjálfun, sem stýrimanns-
efni, en um borð í gufuskipunum,
þótt þau væru nýtískulegri. Þeir
sem lærðu hörðum höndum á
seglskipum, hlutu einnig sín laun,
þótt síðar væri. Á seglskipunum
var — og er — þekking, sem
hvergi er að finna á öðrum
stöðum.
Það er m.a. ástæðan fyrir því að
enn eru gerð út skólaskip, eða
seglskip, til þess að þjálfa liðsfor-
ingjaefni stórþjóðanna.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 51