Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Page 69

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
67
Kútterfrá skútuöldinni.
maður. Oft hafði hún konur einar að
hásetum og farnaðist í hvívetna hið
besta. Einnig öðlaðist Halldóra og
bróðir hennar frægð af því að þau
fæddu bjargarlaust fólk úti í Odd-
bjarnaskeri á fiskfangi.
Víða um land sóttu konur sjóinn í
aldanna rás, en þó hefur það verið
misjafnt eftir landshlutum. Alla tíð
hefur verið mikið um sjókonur við
Breiðafjörð og Bergsveinn Skúlason
fræðimaður hefur verið hirðusamur
um nöfn margra hverra. Er gaman að
því þegar fræðimenn um sjósókn
hirða ekki eingöngu um nöfn karla,
því enn í dag er það veikur hlekkur í
frásögnum og ritum og meira að segja
í daglegum fréttum að nafna kvenna
sem við sögu koma er ekki getið. Þetta
er slæmur kækur - rætt er um Jón og
konu hans eða þá Sigurð og dóttur
hans og þykir mér þar ekki fróðlega
frá sagt.“
Settu það upp sem s
kilyrði að fá að róa
„Stundum hafa menn verið að halda
því fram að konur hafi ekki stundað
sjómennsku vegna þess að þetta var
erfiðsvinna. En í raun getum við
hvorki hér á landi né annars staðar
sagt að konum hafi verið hlíft við erf-
iðisvinnu. Til dæmis má taka frásagnir
af Þórunni í Nesi sem Karvel Óg-
mundsson hefur sagt frá, en hún var
amma hans. Þórunn var háseti hjá
bróður sínum og lét hann hana fylgja
skipinu - þ.e.a.s. að hún ýtti úr vör og
stökk seinust upp í skipið. Segir frá
kátlegum upphrópunum sem karlinn
viðhafði við þau tilefni til þess að
herða á henni við sjósetninguna, svo
ekki hafa henni verið ætluð léttari
verkin.
En vegna nafnleysis sjókvenna hafa
menn dregið þá ályktun að þarna hafi
verið um sjaldgæft fyrirbæri að ræða.
En þar í móti mælir að þar sem var
heimræði og skammt til sjávar voru
bú bænda yfirleitt nokkuð vel sett með
kvenlegt vinnuafl. Því hefur það verið
freisting fyrir þá að beita vinnukonum
sínum við sjósóknina og leikur enginn
vafi á að það hefur verið gert. Sömu-
leiðs er sagt að konur á Snæfellsnesi
hafi sóst mjög eftir að fá að róa úr
Dritvík, því þar hafi verið frjálslegt og
skemmtilegt mannlíf. Munu sumar
konur hafa sett það upp sem skilyrði
við ráðningu að fá að róa.“
Afi minn gaf
Þuríði sinn fyrsta fisk
„Þegar ég fór að fást við sagnfræði-
nám við Háskóla íslands, þá langaði
mig meir til að taka fyrir sögu kvenna
en aðra þætti sögunnar. Þetta efni þótti
satt að segja ekki vel valið og mér var
bent á hve erfitt gæti orðið að leita
heimilda. Iðulega var ég spurð þegar
ég skyldi skila einhverjum ritgerðum
og síðar BA-ritgerð og loks cand
mag-ritgerð, hvort ég gæti ekki hugs-
að mér eitthvað annað. Þetta var að
vísu ekki neitun, en nokkuð áleitin
spurning var það.
Löngum hefur stjórnmálasaga verið
ofarlega á baugi þegar ritað er um ís-
lenska sögu, svo og þættir úr atvinnu-
sögu. En í atvinnusögurituninni hefur
yfirleitt vantað þátt kvennanna. Nú
má segja að þessi þáttur, sjósóknin, sé
ekki sá þáttur sem verið hefur aðal-
verksvið kvenna. En mér fannst þetta
forvitnilegt og meðal annars ýtti það
nokkuð á mig að afi minn, Jón Jóns-
son á Hlíðarenda í Ölvesi, sem var
sjómaður í Arnessýslu, var ákaflega
hirðusamur um að nefna nöfn þeirra
kvenna sem hann vissi að sjósókn
höfðu stundað. Það varð til að benda
mér á að ef til vill hefði mest kveðið
að sjósókn kvenna í Ámessýslu - en
þarna voru á meðal ýmsar frændkonur
okkar, þar á meðal Þuríður Einarsdótt-
ir (f.1777), sem eins og kunnugt er
reri frá Eyrarbakka og Stokkseyri -
bjó löngum á Stokkseyri en lést á Eyr-
arbakka. Afi minn var raunar svo
langminnugur að hann mundi Þuríði
frændkonu sína og hafði meira að
segja fært henni fyrsta fiskinn sinn.
Hún var í elli á Eyrarbakka er það
gerðist.“
Árabátaöldin
„Það var árabátaöldin sem mér varð
fyrst fyrir að skoða. Þótt þetta væri
bæði erfitt og kaldsamt starf hafði ég
fullar sannanir fyrir að þarna höfðu
konur verið með og fúsar til að takast
þennan starfa á hendur þrátt fyrir vos-
búðina. Eg ætla að konur hafi metið
það mikils að í sjómennskunni var
meira frjálsræði að finna en í flestum
öðrum störfum, eins og ég gat um, og
þeim fundist þær verða meir menn
með mönnum: Þarna unnu þær við
hlið karlanna og urðu að skila sama
verki og þeir. Um borð í bátunum var
ekki jafn létt fyrir aðra að líta framhjá
starfsframlagi þeirra og við önnur erf-
ið en lítils metin störf sem konum
voru fengin.
Að vísu voru allar þessar konur fast-
ráðin hjú bænda og voru á árskaupi.
Því höfðu þær ekki þann hlut sjálfar
sem þeim var tildeildur á skipinu. En