Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Blaðsíða 77

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
75
„Sáum skip verða fyrir árás
aðeins skammt frá okkur“
- rætt við Rósu Einarsdóttur sem var í áhöfn norska flutningaskipsins Lyru
á hættutímum síðari heimsstyrjaldarinnar
Rósa Einarsdóttir með Faxaflóann í baksýn. Skip bandamanna voru ekki einu sinni
óhult fyrir kafbátum Þjóðverja, þótt þau vœru komin upp undir landsteina hér við
land. (Ljósm. Sigurður Sverrisson)
Nú er hálf öld liðin og ári betur frá því
er straumhvörf urðu í orrustunni um
Atlantshafið í heimsstyrjöldinni síð-
ari. A vormánuðum 1943 náðu banda-
menn yfirhöndinni í baráttunni gegn
kafbátahernaði Þjóðverja, sem gert
höfðu mikinn usla í kaupskipaflota
þeirra allt fram að þeim tíma. Þótt
ógnunin af kafbátum Þjóðverja hefði
verið fyrir hendi allt til stríðsloka í
maí 1945 syrti stöðugt í álinn hjá þeim
á síðustu tveimur árum styrjaldarinn-
ar. Þeir misstu að jafnaði hálfan annan
kafbát fyrir hvert kaupskip sem þeim
tókst að sökkva. En eigna- og mann-
tjón hildarleiksins á Atlantshafi var
gífurlegt. Þjóðverjar sökktu rúmlega
4000 kaupskipum sem nam rúmlega
21 milljón lesta og misstu sjálfir 785
kafbáta og tugþúsundir fórust.
Til að minnast þessara ára var í fyrra
farin hópsigling skipa frá öllum þeim
þjóðum sem tóku þátt í orrustunni um
Atlantshafið, bæði í hernaðinum og í
öðrum flutningum um hafið á stríðsár-
unum. Skipin sigldu upp Mersey-ána
að hafnarborginni Liverpool í Eng-
landi. Þessi athöfn fór fram þann 24.
maí og meðal skipanna var varðskipið
Týr. Islensk skip sigldu líka mikið til
Englands á þessum árum og aðallega
með fisk.
Þerna á Lyru
Rósa Einarsdóttir sem nú er búsett að
Höfðagrund 19 á Akranesi er ein
þeirra er sigldi á þessum hættutímum í
kaupskipaflota bandamanna milli Is-
lands og Bretlands. Hún var skips-
þerna á norska farþega- og flutninga-
skipinu Lyru frá ársbyrjun 1943 og
allt til stríðsloka. Hún fór alls 25 ferðir
yfir hafið til Bretlands þar sem hættan
af ferðum kafbáta Þjóðverja var alltaf
á næsta leiti. Þótt hún sjálf og skipið
sem hún var á slyppi blessunarlega
við áföll af völdum Þjóðverja, þá sá
hún með eigin augum þegar önnur
kaupskip, sem voru í aðeins nokkurra
tuga metra fjarlægð, urðu fyrir tundur-
skeytum þeirra og sukku í hafið. Eins
og gefur að skilja var álagið á áhöfn-
um þessara skipa gífurlegt og lagðist
af mismiklum þunga á einstaklingana.
Tvo þeirra er voru í áhöfn Lyru varð
að flytja á land í Englandi til læknis-
meðferðar þegar taugar þeirra brustu
eftir langvarandi spennu sem óviss-
unni fylgdi.
Rósa sagði að þótt hún og fleiri
hefðu ekki fundið fyrir nagandi ótta í
þessum ferðum, þá hefði þetta að
sjálfsögðu alltaf blundað í þeim og
það hefði ekki verið fyrr en að stríðinu
lauk að ýmis einkenni af völdum hild-
arleiksins gerðu vart við sig.
Fékk heiðursmerki
í nóvember 1979 var Rósa ásamt fleir-
um er voru í kaupskipaflotanum
sæmd heiðursmerki frá norsku þjóð-
inni og með því fylgdi áritað heiðurs-
skjal frá Olafi Noregskonungi sem
þakklætisvottur fyrir framlag hennar
og einnig heiðursmerki og skjal frá
stjórn norska kaupskipaflotans.
„Það blés ekki byrlega í fyrstu ferð
minni með Lyru,“ sagði Rósa. „Þetta
var í febrúar 1943 og var ferðinni heit-
ið til Bretlands. Meðal farþega voru
grískir skipbrotsmenn, en skip þeirra
var skotið niður af þýskum kafbáti við