Sjómannadagsblaðið

Árgangur

Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Síða 70

Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Síða 70
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 68 það sama átti við um vinnumennina - húsbóndinn hirti aflahlutinn. Hins vegar getur það hafa vegið upp á móti rýrum fjárhagslegum ávinningi að konur sem getið höfðu sér gott orð sem sjósóknarar áttu betra með að velja úr vistum. Enn voru við sjósókn fyrri tíðar ákvæði um happadrætti: Þannig áttu menn sjálfir ýmsar óvenjulegri fisktegundir sem þeir drógu. Ér það sagt um Þuríði formann að hún hafi séð fyrir gamalli móður sinni með happadráttum sínum, svo þarna gat verið um verulega hlutarbót að ræða. Eftir allt saman voru sjókon- urnar því á betri kjörum en aðrar kon- ur, þrátt fyrir vistaákvæðin. Sjósóknin hefur gefið konum færi á að verða sýnilegir einstaklingar sem orð fór af í þjóðfélaginu, en það veitt- ist annars ekki nema húsfreyjum á hinum bestu búum og stöku afburða hannyrðakonum." Skúturnar koma til sögu með ný vinnubrögð - og viðhorf „Þegar kemur að útgerð stærri skipa hef ég ekki getað fundið að konur hafi verið hásetar á skipum biskupsstól- anna og þegar konungsskipin koma til Vestfjarða virðast konur ekki hafa fengið þar skiprúm. Engar heimildir hef ég heldur fundið sem benda til að konur hafi verið skráðar á skúturnar eftir að skútuöld hefst. Oljósar spurnir hef ég samt af að það hafi borið við, en sannanir um það hef ég ekki. Með skútunum koma til sögunnar ný vinnubrögð og að mörgu leyti ný viðhorf til sjómennskunnar líka. Þótt skipin væru í sjálfu sér lítil, þá hafa þau verið nógu stór til þess að bilið milli háseta og yfirmanna hefur orðið meira en það var nokkru sinni áður í íslenskri sjósókn. Vald skipstjórnar- manna verður mjög mikið. Aður hafa það ekki þótt góðir formenn sem ekki voru í nánu sambandi við skipshöfn- ina, en á skútunum hefur þótt minni ástæða til þess. Það sama virðist uppi á teningnum þegar vélbátarnir koma, en fyrsti stærri vélbáturinn, þ.e. dekkbátur sem var beinlínis keyptur til þess að róa til fiskjar, var bátur sem Jón Sturlaugs- son gerði út frá Stokkseyri um 1910. Konum virðist ekki hafa verið hleypt út á þessa gömlu vélbáta fremur en skúturnar. Nú er um skipt frá þeirri skipshöfn sem útvegsbóndinn hélt með til skips og ég fæ ekki betur séð en að helsti áhrifavaldurinn sé hið aukna aflamagn. Hér hef ég til dæmis fyrir mér frá- sögn Snjáfríðar Jónsdóttur (f. 1901), dóttur Jóns Sturlaugssonar, en hún sagði að bátarnir hefðu getað tví- og þríróið og komið með þorsk að landi sem varla var á eins manns færi að lyfta upp á búkkann þar sem hann var hausaður. En eigi að síður var það hún og vinnukonur föður hennar sem gerðu að aflanum í fjörunni og bjuggu hann til verkunar, en til þess hefur auðvitað þurft mikinn mannafla. Þarna var komin á sú verkaskipting sem eftir það hefur verið lífseig - að karlar stundi veiðarnar en konur verk- unina. En ekki má gleyma að þrátt fyrir tilkomu stærri skipa þá hélst það við að konur voru um borð í bátum þar sem heimræði var áfram stundað. Það hefur verið í öllum landshlutum, ekki síst á Austfjörðum. Stundum reri fjöl- skylda, þótt löngum væri það regla að feðgar reru ekki saman á skipi, hvað þá að bóndi reri ásamt öllum sonum sínum: Færist skipið var heimilið án fyrirvinnu. Svo ég víki nánar að þessu þá segir maður einn frá því í Arnesingabók er hann fór sína fýrstu sjóferð og reri hann með föður mínum, Magnúsi Jónssyni á Hjalla. Það var vegna þess að faðir hans vildi ekki hafa hann um borð í skipinu með sér. Jón afi minn, sem ég hef minnst á og kallaður var „gamli Jón“ til aðgreiningar frá syni sínum (Jónar Jónssynir eru mann fram af manni í minni ætt) hafði sama hátt á: Hann vildi ekki að þeir yngri Jón og Magnús faðir minn reru til fiskjar með sér.“ Án kvennanna hefði ekki verið hægt að halda úti svo stórum flota „Það er þegar síldveiðar hefjast í stærri stíl að konur taka á ný að sækja á um að komast í skiprúm og komast nokkuð greiðlega að. Fjöldi frásagna er til um konur sem gerðust síldar- kokkar og þá oft á fjarlægum miðum, eins og þegar skip úr öllum landshlut- um söfnuðust saman til veiða fyrir Norðurlandi. Einu sinni sagði Þor- steinn Gíslason, fyrrum fiskimála- stjóri, við mig að hefðu konur ekki komið til liðs við sjómannastéttina á síldveiðiárunum miklu eftir 1950 hefði ekki tekist að halda úti svo stór- um flota sem raun varð á.“ Konur sem öfluðu sér menntunar á vettvangi sjónmennskunnar „Þegar konur eru þarna loks komnar í sjósóknina að nýju fara sumar af þeim að afla sér menntunar í sjómennsku. Þetta eru konur sem frá unga aldri voru ákveðnar í að leggja sjómennsku fyrir sig sem atvinnu og langar mig fyrst að nefna konu sem frá ungum aldri hafði ætlað sér að verða skip- stjóri. Henni tókst samt ekki að kom- ast inn í Stýrimannaskólann og venti hún þá sínu kvæði í kross og fór í Loftskeytaskólann. Loftskeytamanns- starfið varð svo hennar lífsstarf, en þessi kona var Hjördís Sævar (f.1932). í fótspor hennar fetuðu þó nokkuð margar konur og fóru í Loft- skeytaskólann og hygg ég að þær hafi yfirleitt staðið sig vel í starfi og unað því ágætlega. Persónulega er ég kunn- ug konu, Hrönn Hjaltadóttir að nafni (f.1941), sem lengi var á Akureyrar- togurunum. Hún útvíkkaði starf sitt á ýmsan hátt með því að miðla menn- ingunni til áhafnarinnar. Hún sá um að endurnýja bókasafnsbækur um borð, miðlaði fréttum og tónlist og hélt hvað lengst kvenna út í þessu starfi. Síðar breyttist tæknin, ekki var lengur þörf á sérstökum loftaskeytamönnum um borð og þar með var saga loftskeyta- kvenna á fiskiskipum á enda. Þá hafa nokkrar konur aflað sér fullra skipstjórnarréttinda. Ein kona, Sigrún Elín Svavarsdóttir (f.1956), hefur aflað sér réttinda á varðskip og ágætir vélstjórar hafa verið útskrifað- ir. En þar sem erfitt hefur orðið um að fá störf hafa þær snúið sér að kennslu í sjómannafræðum eða öðru sem teng- ist sjósókn og útgerð. Þannig hefur kona ættuð frá Patreksfirði, Áróra Jó- hannssdóttir (f.1958), lært útgerðar- fræði og snúið sér að verslun með fisk og sjávarafurðir aðrar.“ Komust ekki á frystitogarana „Þegar frystitogararnir fara að koma
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110

x

Sjómannadagsblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sjómannadagsblaðið
https://timarit.is/publication/557

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.