Sjómannadagsblaðið - 01.06.1994, Blaðsíða 104

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
102
„Eg hef bjargað þeim átta
frá drukknun í sjó“
Rætt við kempuna Erling Klemensson um kröpp kjör í gamla daga,
Gúttóslaginn, sjómennsku og fleira
s
g byrjaði að vinna strax um
fermingu, byrjaði á Eyrinni
við hliðina á fullorðnum
mönnum. Eg naut þess nefnilega að
ég var svo stór og bráðþroska og
þótti því tækur í vinnu svona fljótt,
þótt núna þyki ég víst ekkert svo
stór. En ég þótti það þá, það var
alltaf verið að vitna í stærðina á
mér.
Þetta segir Erlingur Klemensson sem
nú dvelur á Hrafnistu í Laugarásnum
og er 82 ára gamall. Hann ætlar að líta
yfir farinn veg með okkur og rifja upp
hitt og þetta sem fyrir hann hefur bor-
ið um dagana á sjó og landi á dögum
vægðarlítillar vinnuhörku, harðrar
verkalýðsbaráttu og strangrar sjó-
sóknar, en öllu þessu hefur hann
kynnst vel. Jú, hann er enn stór maður
og virðist enn hærri vegna þess að
hann er eilítið háleitur og svipurinn
íhugandi, eins og hann sé að skyggn-
ast til hafs og spá í veðurútlit. Hann
talar um menn og atburði af rólegri
yfirvegun og dómgreind, miklar ekk-
ert fyrir sér né ,,dramatiserar“, eins og
sagt er. Það er eins og hann segi:
„Þannig var þetta bara.“
Mamma stóð
ein uppi með fjögur börn
,,Ég er fæddurþann 12. mars 1912 og
þar sem faðir minn dó í spönsku veik-
inni 1918 og mamma stóð ein uppi
með okkur, tvær systur og tvo bræður,
var ekki um annað að ræða en að við
færum að létta undir með móður
minni og heimilinu eins fljótt og hægt
var,“ segir Erlingur. „Móðir mín fékk
fimmtíu krónur með hverju okkar
barnanna á mánuði, og það var nú
enginn auður. Við höfðum búið að
Njálsgötu 48, en urðum nú að flytja í
húsnæði sem bærinn átti vestur í Sel-
búðum og þar ólst ég upp.
Erlingur Klemensson: „En það var ekk-
ertpláss að fá. Viðkvæðið hjá stýrimönn-
unum var alltafþað sama: „Ertu
vanur?" Eg sagðist vera vanur að hausa
og það var gott og blessað, en vanur gat
ég ekki kallast. “ (Ljósmynd Sjómanna-
dagsblaðið / AM)
Já, ég byrjaði að vinna þarna á Eyr-
inni og verkstjórarnir reyndu ábyggi-
lega að taka þá menn öðrum fremur
sem þeir héldu að þyrftu þess með,
þótt ýmislegt hafi verið sagt misjafnt
um þessa menn. Þetta voru eiginlega
bestu karlar, svo sem Söllu Gvendur,
Jón á Hól, Hannes Björnsson og Guð-
mundur frá Múla. En það voru at-
vinnuleysistímar og menn gerðu hvað
sem var til þess að fá eitthvert handar-
vik. Ef verkstjórarnir hreyfðu sig þá
hélt allur skarinn í humáttina á eftir
þeim.
Menn vöknuðu fyrir allar aldir og
héldu niður eftir, en fengu svo
kannske ekki neitt. Þá var sest inn á
gamla Verkamannaskýlið og reynt að
drepa tímann með því að fara í krók,
draga kefli eða fara í sjómann. Það
varð oft nokkur háreysti af þessu og
maður man að oft var Guðmundur
Magnússon að finna að við menn, því
hann átti nú að heita umsjónarmaður-
inn þarna. Stundum glóðhitaði hann
skörunginn og otaði honum að okkur.
En ég held að hann hafi þó haft dálítið
gaman af þessu líka, stundum að
minnsta kosti.
Já, menn gerðu margt til þess að fá
vinnuna. Þegar von var á kolaskipum
fóru margir til kolakaupmannanna
sem áttu farminn og fengu eins og þrjá
kolapoka út á krít, sem þeir svo áttu að
vinna af sér með vinnu við uppskip-
unina. Þetta voru kölluð ,,bevís“,
seðlarnir sem kaupmennirnir gáfu út,
og það tryggði auðvitað að menn
fengu vinnuna. Þetta notuðu þeir sér
nú stundum sem voru betur settir en
aðrir.
Það kom líka fyrir að skipstjórarnir
á kolaskipunum reyndu að múta verk-
stjórunum til þess að vera sem fljót-
astir að landa og stungu að þeim
brennivínsflösku og fleiru, stundum
heilu kössunum. Þeir voru líka oft
kenndir í vinnunni þessir karlar, eink-
um þegar líða tók á daginn.
Á þessum tímum tíðkaðist alveg óg-
urlegur vinnuhraði og það var af því
að menn voru að reyna að vinna sig í
álit. Unnið var í tólf tíma lotum og
menn voru í svitakófi allan tímann, til
dæmis þegar unnið var í saltlestum.
Þarna var mokað í hálftunnumál, þau
sléttuð og settir okar undir höldurnar á
málinu og spotti í. Það voru tveir
menn með hvert mál, og það var af-
skaplega mikils virði að menn væru
samtaka - að annar ynni ekki fyrir
hinn. Væru menn samtaka var þetta
leikur einn, en ef menn voru ósamtaka
gat þetta orðið erfitt. Ég man eftir
hraustum mönnum eins og Lárusi Sal-
ómonssyni og Gunnari Salómonssyni
sem voru auðvitað ákaflega hraustir
menn, en ekki samtaka og urðu upp-