Sjómannadagsblaðið - 01.06.1996, Qupperneq 103

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
103
og því er vert að mæla með heimsókn
á safnið í Bygdö í Osló þar sem þessi
víkingaskip og búnaður þeirra er til
sýnis.“
Herskip sinna tíma og knerrir
„Öll þau skip sem grafin hafa verið
upp við Oslófjörðinn eru langskip,
en þau voru fyrst og fremst herskip
þeirra tíma, en vitað er að til lengri
ferða um úthöf voru notaðir knerrir.
Þeir voru borðhærri og höfðu meiri
burðargetu enda ekki eins hrað-
skreiðir og langskipin. Sæfarar á
knörrunum voru því að líkindum
háðari seglabúnaði en á langskipun-
um. Það hafa vafalaust verið sigling-
ar á knörrunum sem gerðu landnám
íslands mögulegt. Þó að enn hafi
ekki fundist leifar af knerri í norsk-
um gröfum, þá segir verklagið og
handbragðið á smíði knarrarins úr
Hróarskeldufirði okkur hvernig að
verki var staðið, þó að byggingarlag-
ið sé nokkuð frábrugðið.
Það er oft talað um knerri í Is-
landssögunni þó að þeim sé ekki lýst
frekar að neinu leyti. En talsverða
burðargetu hafa stærstu knerrir haft,
því oft var talsverður fjöldi fólks
fluttur í einni ferð ásamt búsmala og
margs konar varningi að sjálfsögðu.“
Gauksstaðaskipið og
Asubergsskipið
„Við skulum líta nánar til víkinga-
skipanna á safninu á Bygdöy.
Gauksstaðaskipið var grafið upp
sumarið 1880 ekki langt frá Sande-
fjord. Haugurinn var um 40-50 metr-
ar í þvermál og um 5 metrar á hæð.
Við uppgröftinn kom í ljós mjög heil-
legt skip sem hafði varðveist vel í
leirbornum jarðvegi. Leirnum er
þakkað hversu vel skipið hafði varð-
veist. Gauksstaðaskipið er rúmir 23
metrar að lengd og 5.20 metrar á
breidd.
Auk fjölda rnuna og áhalda voru í
haugnum 3 smábátar og beinagrind-
ur 12 hesta og 6 hunda. Sá látni skyldi
því ekki fara allslaus á vit nýrrar til-
veru. Vopn voru hins vegar engin í
haugnum. Grafarræningjar hafa séð
fyrir þeim fyrr á tímum. Enginn veit
nú hver hann var sá mikli höfðingi
sem hvíldi í Gauksstaðaskipi.
Hinsvegar er það Ásubergsskipið
eða Osebergskipet, einsog það heitir
á norsku, sem er skrautlegast og
íburðarmest. Stafnar skipsins eru
fagurlega útskornir og í haugnum var
fjöldi gersema svo sem útskorin
drekahöfuð eða dýrahöfuð ofan á
súlum. Fjórar af þessum súlum eru til
sýnis. Ekki er vitað um tilgang
þeirra, hvort þær voru eingöngu til
skrauts eða gegndu hlutverki við ein-
hvers konar trúarathafnir.“
Skip hefðarkonu
„Haugur Ásubergsskipsins hefur
einhvern tíma fyrr á öldum verið rof-
inn líkt og haugur Gauksstaðaskips-
ins, enda fannst ekkert af skraut-
munum úr silfri og fátt eitt úr eir.
Eiginlegir skartgripir fundust því
ekki, þó að fullvíst sé talið að kon-
ungborin hefðarkona sé heygð í skip-
inu. Grafarræningjar hafa séð fyrir
því.
En hefðarkonan hefur verið búin
til langferðar á nýjum slóðum því í
Ásubergsskipinu var meðal annars
fjórhjóla vagn og þrír sleðar, allt fag-
urlega útskorið. Mikið var af eldun-
arbúnaði, katlar, kyrnur, trog og
ausur og margt annað sem of langt
yrði upp að telja. Bytta og fötur
fundust sem talið er að séu frá Bret-
landseyjum. Rúmstæði og vefstólar
ásamt miklu magni af vefnaði og
klæðum voru í Ásubergsskipinu.
Ymsar illa farnar leifar af myndvefn-
aði segir okkur að vefnaður var á háu
stigi á þessum tíma, ekki síður en
útskurður í tré.“
Svipuð að stærð
„Gauksstaðaskipið er aðeins
stærra en Ásubergsskipið og að
flestu leyti betur byggt sem sjóskip.
Árið 1993 var byggð nákvæm eftirlík-
ing af Gauksstaðaskipinu og var því
skipi siglt vestur um haf eins og frægt
er orðið. í þeirri ferð sannaði skipið
ágæti sitt. Þegar eftirlíkingin var
smíðuð þurfti að finna efnivið í heil-
an eikarkjöl sams konar og var í fyrir-
myndinni, en kjölurinn hefur verið
úr að minnsta kosti 25 metra háu eik-
artré. Engin slík eik fannst í Noregi
og varð að fá eik frá Kanada nægi-
lega stóra til að smíða kjölinn.
Öll skipin sem nefnd hafa verið
eru svipuð að stærð þó að Gauks-
staðaskipið sé þeirra stærst. Öll eru
þau langskip og af þeirri gerð sem
ætlað er að höfðingjar hafi notað til
styttri siglinga. Ætla má að sumir út-
hafsknerrirnir hafi verið jafnvel
nokkru stærri þó að handbragð og
tækni hafi verið hin sama.“
Lystiskip?
„Ásubergsskipið er þannig að gerð
að líklegt er talið að það hafi ein-
göngu verið notað til siglinga með
ströndinni, kannski sem lystiskip í
góðu veðri. í raun er það alls ekki
eins traustlega byggt og Gauksstaða-
skipið og Tunaskipið, sem einnig er
sýnt á víkingaskipasafninu. Tuna-
skipið er mjög illa farið.
Skipin eru öll súðbyrðingar og
borðin negld saman eins og við
þekkjum til skamms tíma. En það
vakti athygli að botninn er ekki
negldur við böndin, heldur reimaður
upp. Þetta hefur gefið ákveðinn
sveigjanleika og aukið sjóhæfni.
Stýrið var eins og stór og breið ár
aftast á stjórnborðssíðu. Við borð-
stokkinn var það fest með breiðu
belti úr húð, sem auðvelt var að losa
um. En hin eiginlega festing var neð-
ar á skipssíðunni á sterklegum eikar-
klumpi, en þar var gat á og þrætt með
fururót í gegn, þannig að létt var að
stýra. Einfalt en úthugsað verklag.
Víkingaskipin í Osló vekja í senn
undrun og aðdáun og eftir að hafa
gengið um sali Víkingaskipasafnsins
skiljum við betur hvernig forfeðrum
okkar var kleift að nema ísland forð-
um daga.
Allir þeir sem leið eiga um Osló
skulu hvattir til að koma við í þessu
merka safni. Það er bæði skemmtun
og fróðleikur.“