Eimreiðin - 01.10.1928, Page 22

326
BÓKMENTAIÐjA ÍSL. í VESTURHEIMI
EIMREIDIN
eigi eru við allra skap, en kynlegar og jafnvel kátlegar í
háttum. Kann sumum að virðast þetta lýti á sögum hans. En
margar eru mannlýsingarnar einkar glöggar; söguhetjurnar
eru ljóslifandi. Ekki fer Magnús að jafnaði út í langar sálar-
fræðislegar lýsingar á persónum sínum, enda hefur honum
verið brugðið um skort á innsýn í sálarlíf manna. Hann fer
að sið höfunda íslendingasagna og margra hinna eldri skáld-
sagnahöfunda útlendra, lætur persónurnar lýsa sér í orðum
sínum og athöfnum. Mun sú frásagnaraðferð enn reynast
happasæl. Þá eru náttúrulýsingar Magnúsar oft fallegar, t. d.
landslagslýsingar hans. Lífsskoðun höfundar er yfirleitt mjög
aðlaðandi. Sögur hans eru þrungnar mannúðaranda og ást til hins
góða og fagra, sumar söguhetjurnar göfgin sjálf. Loks er
málið. Oftast nær er það látlaust og mjúkt og furðu hreint.
Auðvitað eru sögur Magnúsar fjarri því að vera gallalausar.
Lengri sögunum má finna það til foráttu, að viðburðarásin sé
eigi ávalt nógu hröð. Höfundur er á köflum of orðmargur. Ekki
æru atburðir þeir, sem lýst er, heldur altaf sem eðlilegastir;
ýmissa öfga kennir þar. Hið auðuga ímyndunarafl skáldsins
fer með hann í ógöngur. Stundum er söguþráðurinn líka æði
slitróttur. Sögusvið höfundar er ekki allsjaldan draumheimur
hans langt fyrir utan og ofan jörð vora.
Skáldsögur Magnúsar eiga sögulegt eigi síður en bókmenta-
legt gildi. Þar eru margar glöggar myndir úr lífi íslenzkra
landnema fyrstu árin vestra. Eru þær dregnar með samúð
þess manns, er skildi til fulls, hverjar þrautir og örðugleikar
urðu á vegi frumbýlinganna. Má í þessu sambandi minna á
þjóðrækni Magnúsar og ættjarðarást, hvorttveggja einkennir
öll rit hans. Eigi mun það hafa verið tilviljun ein, að fyrsta
sagan í »Sögur og kvæði« ber nafnið »íslendingurinn« og er
um afrek Islendings. Flestar söguhetjur höfundar eru íslenzkar.
Honum er ant um veg þjóðar sinnar, hann er íslenzkur inn
í hjartarætur. Hverjum hleypur eigi kapp í kinn við að lesa
»íslenzkt heljarmenni«, eða »íslenzkur ökumaður?« Er þsr
sýnn metnaður Magnúsar fyrir þjóð sína, en engan kennir
hann þjóðarrembing.
Aðrar skáldsögur íslenzkar, sem mér er kunnugt um, að
gefnar hafi verið út vestan hafs, eru þessar: »Dalurinn minn‘