Eimreiðin - 01.10.1928, Síða 71

EIMREIÐIN
VIÐARKOL
375
skarni á hóla, til þess að þar yrði »taða betri«. Er líklegt
að hann hafi verið upphafsmaður að því að nota mannasaur
til áburðar á tún, en var meinhæddur fyrir og brugðið um að
hafa stórum yfirsézt, er hann notaði ekki þetta dýrindi líka
fyrir skeggsápu.
Hvergi er þess getið, að menn hér í fornöld hafi notað mó
til eldsneytis, svo annaðhvort hefur uppgötvun Torf-Einars
eisi verið hér alment kunn eða menn eigi þekt mó eða hirt
um að afla hans fyr en seinna á öldum. Að vísu nefna sög-
urnar fauskagröft, en naumast getur það átt við mótöku, þótt
9erð hafi verið í sama augnamiði, þar sem það var orðið, eftir
skógareyðing, nærtækara að grafa upp kalvið og hálffúnar
ræturnar en að sækja í skóginn sjálfan, og verið í rauninni
einskonar aukatöð, eins og nú mundi kallað.
Það sem þó allra mest knúði til skógarhöggsins og olli víst
^angmest eyðingu skóganna, var hin geysimikla eldsneytisþörf
til járnvinslunnar — rauðablástranna. Geta má nærri, hversu
óhemju mikið af skógarviði, niðurhöggnum og brendum til
hola, hefur þurft t. d. til að bræða við, drepa og reka svo
Sem 50 kg. af járni úr mýrarrauða, þangað til að það var
°rðið hentugt til smíða, því afbragðssmiður með sæmilegum
tólum á 19. öld, þurfti eina tunnu af góðum viðarkolum til
hess að smíða við einn einasta venjulegan sláttuljá (samsoðinn).
vísu hafa rauðablástrarnir ekki varað mjög lengi, því efni til
heirra hafa gengið til þurðar, og nægilegt járn hefur farið að
Aytjast til landsins, en eldsneytisþörfin til heimilisnotkunar og
kolagerðin til járnsmíðanna hélt áfram allar aldir fram yfir
m>ðja síðustu öld. Silfursmiðir notuðu viðarkol jafnvel lengur,
ef smíða þurfti stóra hluti. Þau kol gáfu svo jafnan og hægan
hita og voru því nær reyklaus, og ekki var auðið að heitgylla
annað eldsneyti svo vel færi, en þannig var ávalt gylt
áður en rafmagnið þektist.
Nú á tímum er svo margt að breytast bæði til hins betra
~~ °2 verra — og margt að falla og fallið úr sögunni, og
har á meðal viðarkolin. Á síðustu árum viðarkolagerðarinnar
Var ég að vísu ungur, en nægilega gamall þó til þess að
m»na vel eftir henni. Má vera að yngri mönnum og eftir-
orrtandi kynslóðum þyki það eigi með öllu ófróðlegt að fá