Eimreiðin - 01.10.1928, Page 76

380
VIÐARKOL
EIMREIÐIN
sláftar, og gátu bitið mæta vel, ef þeir hittust í herzlunni,
þ. e. fengu hæfilega hörku eftir denginguna, en gallinn var,
hvað oft þurfti að dengja, einkum þar sem harðslægt var, og
hvað oft dengslan mishepnaðist, af því að ljárinn fekk ekki
rétta herzlu.
Dengslan fór þannig fram, að þegar ljárinn var orðinn
þykkur til eggjar undan brýnslunni eða hafði mætt einhverju,
sem skemt hafði eggina, svo að hann var hættur að bíta, var
hann sleginn úr orfinu og farið með hann til smiðju, sem þá
var á hverjum einasta bæ. Smiðjur þessar voru með „belg og
blístru“, eins og stendur í gömlu virðingarbókunum. Eru
smiðjur þessar óðum að leggjast niður, en eru ef vel er að-
gætt svo merkilegar, að Þjóðmenjasafnið ætti að eignast litla
eftirmynd af þeim áður en þær hverfa með öllu. Fremst á
aflinum framan við eldstæðið lá langur en mjór mósteinn og
ofan í hann var klöppuð fingurhæðar (10—12 cm.) djúp og
breið þró, alt að 1 metri að lengd. Var hún ávalt full af
vatni, og í henni var alt það járnsmíði hert, sem herða þurfti
— þar á meðal Ijáirnir, og þeirra vegna þurfti þróin að vera
svona löng.
Eldur var kveiktur upp í smiðjunni í viðarkolum, og ljárinn
hitaður við þau, þar til hann varð allur jarprauður. Var hann
síðan klappaður fram til eggjarinnar svo jafnt sem auðið var,
þar til hann var orðinn skelþunnur. Ef hann var orðinn hálf-
slitinn eða meira, þurfti að þynna hann allan nokkuð upp að
bakka. Hét það að taka hann fram. Að þessu loknu var ljár-
inn hitaður aftur, undir herzlu. Var það mesta vandaverk, ef
vel átti að fara, því hita varð ljáinn, sem oft var alin fyrir
egg. eggalningur, að lengd, — þannig að hann yrði allur aftur
að grashlaupi jafn hæfilega rauðheitur, sem ákveða varð eftir
augnabliks sjón. En handflýti mikinn og handvissu þurfti til
þess að dýfa honum ofan í herzluþróna, svo að jafnt og vel
rpnni á hann herzlan. Dengslan mishepnaðist oft af ýmsum
ástæðum, og var þá þeim tíma og kolum spilt, er til hennar
fór, og ljárinn beit illa til næstu dengslu.
Þessir samsuðuljáir þóttu bæði kolafrekir og eyða miklum
tíma frá slættinum. Notuðu því sumir ljái úr eintómu stáli.
Þá þurfti ekki að dengja, heldur voru þeir kaldhamraðir, þ- e•