Eimreiðin - 01.10.1928, Page 88

392
RÍKIÐ OQ BÆKURNAR
EIMREIÐIN
forlög og fræðafélög, heldur en með því, að það reki sjálft
útgáfustarfsemi.
Sú útgáfustarfsemi, sem þeir Sigurður Nordal og Kristján
Alberlson ætla ríkinu að reka, er hvorki hrá né soðin. Til-
lögurnar gera ekki að forminu til ráð fyrir algerðri þjóðnýt-
ingu bókaútgáfunnar, en veita að efninu tii ýms skilyrði hennar.
Um þetta hefur mönnum orðið einna tíðræddast í þeim um-
ræðum, sem orðið hafa um málið. En í rauninni er óþarft að
ræða mikið um ríkisrekstur og frjálsa samkepni o. sl. í þessu
máli, og skynsamleg úrlausn þess græddi lítið á því, að drag-
ast langt inn í þann munnsöfnuð, sem þeim umræðum fylgir
oft. I framkvæmdinni yrði ríkisforlag Kristjáns Albertson fyrst
og fremst á borð við nýtt einkaforlag, en nyti stórfeldra fríð-
inda og sérréttinda hjá ríkinu um fram önnur forlög. En það
gæti orðið til þess, að forlagið næði einokunaraðstöðu í þjóð-
félaginu, undir handarjaðri flokks eða fjárveitingavalds, sem
þannig vildi beita því. Það gæti einnig orðið til þess að auka
eitt af því, sem ekki er á bætandi í þessu landi, klíkuskapinn.
Eg held að vísu, að ekki þyrfti að óttast það, að mannval í
útgáfustjórn tækist yfirleitt ver en í aðrar áþekkar stjórnir,
en heldur ekki betur. Að sjálfsögðu mundu stjórnarvöld og
flokkar ekki láta afskiftalausan rekstur svo fjárfreks og áhrifa-
mikils fyrirtækis. Það væri líka ástæðulaust að ætlast til þess,
að stjórnmálaflokkur mætti ekki skifía sér af því, sem Kristján
Albertson segir að sé »stærsta viðfangsefni stjórnmála vorra«,
eða að ríkissíjórn mætti ekki koma nálægt ríkisfyrirtæki, sem
hefði í veltunni tuttugustu eða þrítugustu hverja krónu af
tekjum ríkissjóðs. En ef ríkið og flokkarnir eiga að hafa'ein-
hver bein afskifti af þessu forlagi, verður auðvitað að gera
ráð fyrir því, að þau afskifti getið oltið á ýmsu, eins og önnur
stjórnmál. Enginn fjárveitingameirihluti, sem t. d. tryði á gildj
»trúarbragðanna, hjónabandsins og þjóðskipulagsins« mundi
finna ástæðu til þess að reka fyrir hundruð þúsunda ríkisfor-
lag, sem sendi árlega út bækur til þess að grafa undan þess-
um stofnunum, eins og Kristján Albertson segir að ríkisfor-
lagið megi gera. Það vill einnig svo til, að þetta kemur fram
undir eins í grein Kristjáns Albertson sjálfs. íhaldsmaðurinn
Kristján Albertson getur sem sé ekki hugsað sér það, að
ríkisforlaginu yrði leyft að gefa út jafnaðarmenskurit, og Þa^
ekki þótt bókmentafræðingnum Kristjáni Albertson þyki það
skrifað af »magnaðri snild«. Og hann rökstyður þetta ,sjálfur
með því beinlínis, að í ritinu (Bréfi til Láru) sé ádeila á Ihalds-
flokkinn. Á svipaðan hátt mundi jafnaðarmönnum sjálfsagt ekki
þykja ástæða til þess að eyða fé í það, að fóðra borgarana
á >]afnaðarstefnum« Sigurðar Þórólfssonar eða »Þjóðskipu-