Eimreiðin - 01.04.1937, Page 83

eimreiðin
XÝIR HEIMAR
203
II.
Þeir, sem lengst leita inn í þagnarlund sinnar eigin sálar,
sjá fyrstir manna fánýti þess, sem er. Af því þeir eru van-
sælir í því umhverfi, sem þeir verða að lifa i, hefja þeir leit-
ina að æðri og betri lífsskilyrðum. Sumir ná aldrei út úr
bölsýninu, en aðrir gerast brautryðjendur og kanna n\Tjar
leiðir. Á undanförnum áratugum hefur þeim sífelt fjölgað,
sem hafa með öllu mist trúna á vestræna menningu. Nýir
nienn bætast stöðugt í þann hóp, menn, sem snúa baki við
vélamenningu vorra tíma. Fyrir löngu eru þeir orðnir úrkula
'onar um hjálp frá lienni. Þeir hafa með eigin augum horft
^ það, livernig vélarnar og vígbúnaðurinn liafa vaxið mönn-
unum yfir höfuð, orðið þeim ofjarlar, eins og gervimennirnir,
Ul'ðu í hinum ágæta sjónleik, eftir tékkneska skáldið Karel
Capek, sem Leikfélag Reykjavíkur sýndi nú í vor. Jafnvel
bstin og bókmentirnar hafa smitast af heimsspeki vélavaldsins,
gervimenningarinnar. Eða hafa ekki sum skáldin hafið heims-
byggjuna til skýjanna, en gert lítið úr djrgðum andans? Hafa
þau ekki lofsungið kapphlaupið um auð og völd, dáðst að
bégómanum og hliðrað sér lijá að bera sannleikanum vitni?
Hafa þau ekki svo að segja mist sjónar á liinu andlega lífi?
"'Uffl hafa sokkið svo djúpt. Önnur liafa aftur á móti reynt
að skýrgreina sálarlíf samtíðarmanna sinna, og niðurstaðan
0l'ðið sú, að sálin væri vansæl og í fjötrum. Oftast er hún
Uudir martröð allskonar vanmættiskenda, sem ýmist stafa af
°tömdum ástríðum, gróðabralli, samkepni um gæði þessa
beinis, yfirdrepskap eða undirferli. Taugaveiklaðar persónur
ei'u oft uppáhalds-söguhetjurnar. Frjáls og sterk, öllu óháð
Sal er fágætt fyrirbrigði í persónulýsingum skáldanna. Ýmist
er sálin hrjáð og full bölsýni, eins og t. d. oft hjá Strind-
bei'g, Hamsun og Anatole France, eða hreint og beint spilt,
perners, eins og stundum lijá Baudelaire, D’Annunzio og Oscar
^ ilde. þegar bezt lætur er hún eins og fávíst, einmana barn,
sem grætur al' hræðslu við geigvæna leyndardóma myrkurs-
Ul-sins umhverfis það, — svo sem hjá Maeterlinek. En vér
lekumst sjaldan á hreinar og göfugar sálir, á borð við bisk-
upinn í »Vesalingunum« eftir Hugo, í bókmentum síðari ára.
Annaðhvort eru söguheljurnar sálarlausar eða sálarlitlar kald-