Eimreiðin - 01.07.1948, Page 155

EIMREIÐIN
RITSJÁ
315
Eru hér taldir upp nokkrir höfundar,
sem litla eða enga cftirtekt hafa vakið
nema þá, að fá út gefna eftir sig bók,
en öðrum sleppt, sem eiga jafna at-
hygli skilið eða meiri. Og reynist liér
sem oftar, að vandratað er meðal-
hófið.
Höf. hefur skipt efninu i 17 kafla,
og er fyrst stutt bókmenntalegt yfirlit
og síðan kafli um íslenzkar hók-
menntir í byrjun 18. aldar. Þá er
sérstakur kafli um uppruna skáld-
sagnagerðar — og annar um uppruna
leikritaskáldskapar á íslandi. Síðan
tekur við allítarlegur kafli um róm-
antísku stefnuna í íslenzkum bók-
menntum, með sérstöku tilliti til
Fjölnisinanna og áhrifa Rasks á ís-
lenzkar bókmenntir.
Þegar lýkur kaflanum um róman-
tísku skáldin, tekur við sérstakur
kafli um Jón Sigurðsson og fylgj-
endur lians, og þá kafli um íslenzkar
þjóðsögur. Eftir það er sinn kaflinn
Um hvora: rómantísku skáldsagna-
höfundana og rómantísku leikrita-
skáldin á 19. öld.
Það þykir lilýða í bókmenntum
sem öðrum efnum að draga menn í
dilka og skipa hverjum og einum á
8inn bás, svo að fullnægt sé öllu
réttlæti á sem vísindalegastan hátt.
Þessari fræðireglu hefur höf. reynt
að fylgja eftir föngum frá upphafi
til loka bókmenntasögu sinnar, og
fer þá í flestum greinum eftir gam-
alli venju hvað snertir rómantísku
skáldin og realistana á 19. öld. En
þeim síðarnefndu eru helgaðir tveir
kaflar, sá 10. og 11., og er sá siðari
tttn þingeysku skáldin, einkum Þor-
g'ls gjallanda.
En þegar kemur út í þann vanda
að flokka höfundana eftir aldamótin
síðu8tu og fram til vorra daga, orkar
tneira tvímælis um hvar skipa eigi
þeim í flokka. Höf. hefur meðal ann-
ars gert tilraun til að gera greinarmun
á „framsækinni hugsæisstefnu og
þjóðlegri", og „sálfræðilegrí bók-
menntastefnu” upp úr síðustu alda-
mótum. Skipar hann meðal annarra
Einari H. Kvaran í fyrri flokkinn og
„dansk-íslcnzku liöfundunum“ (Is-
lendingum, sem rituðu á dönsku) í
síðari flokkinn. Þessi skipting verður
stundum of þröng. Það er t. d. ærið
erfitt að ætla jafn alhliða skáld-
sagnahöfundum og Einari H. Kvaran
og Guðmundi Kamban aðeins sæti í
öðrum hvorum þessum flokki. Þeir
eiga í rauninni heima i báðum. Hvaða
íslenzkur skáldsagnaliöfundur hefur
t. d. varpað skærari birtu á sálarlif
manna frá öllum hliðum en Einar H.
Kvaran? En þettá telur höf. megin-
einkenni hinnar sálfræðilegu bók-
menntastefnu (sbr. „tlie Literature
of the Soul delights in elucidating
tlie psyche from every possible angle,
not least so from its emotional and
imaginative side“, etc., bls. 124). í
12. og 13. kafla bókarinnar gerir höf.
tilraun til þessarar tvískiptu flokkun-
ar, sem að vísu er að sumu leyti rétt-
lætanleg frá fræðilegu sjónanniði, en
of takmörkuð. Þjóðleg rómantísk
stefna um og eftir 1918 er i 14. kafla
bókarinnar sögð einkenna liöfunda
eins og Sig. Nordal, Axel Thorsteins-
son, Guðmund G. Hagalín og Krist-
mann Guðmundsson. Þetta má til
sanns vegar færa til aðgreiningar frá
vinstrisinnuðum og hátízkulegum
höfundum (Leftist and Modernistic
Writers), sem höf. tekur til meðferðar
í 15. kaflanum, en það eru höfundar
eins og Þórbergur Þórðarson, H. K.
Laxness o. fl. En um marga þá höf-
unda, sem taldir eru upp í þessum
tveim flokkum, er of snemt að dæma
og erfitt að flokka, enda sumir á