Eimreiðin - 01.01.1953, Page 26

14
KALDA STRlÐIÐ OG ISLENZK MENNING
EIMBEIÐIN
Japanstrendur um landsvæði, sem tekur yfir 8.173.000 fer-
mílur enskar með rúmlega 215 milljónum ibúa. Þar við bæt-
ast Austur-Evrópuríkin, sem fylgja Rússum að málum, með
um 70 millj. manna, og þar að auki Kínaveldi með 460 millj.
íbúa. Við fráfall Stalins er talið, að kommúnistaríkin hafi 9
til 11 milljónir manna undir vopnum gegn 8 til 9 milljóna
her Vesturveldanna.
I trölladansi heimsveldanna er vort fámenna, en víðáttu-
mikla land, samanborið við fámennið, eins og varnarlaus
hólmi eða sker, sem öldur úthafsins dynja á og skola í stormi
og stórsjó. Vér getum ekki á nokkurn hátt gripið fram í rás
viðburðanna í heimsmálunum, en vér komumst ekki hjá að
sjá, hverju fram vindur í þeim og hvar vér stöndum. Vér
höfum tvívegis á síðustu fjórum áratugum verið einangraðir
frá Evrópu um áraskeið. I bæði skiptin hefur gerzt sú ævin-
týralega saga, að vér stigum stór skref fram á við til sjálf-
stæðis, og í síðara skiptið varð skrefið svo stórt, að til full-
veldis leiddi með stofnun íslenzka lýðveldisins á Þingvöllum
17. júní 1944. Ekki reyndist einangrunin frá hámenningu
Evrópu oss fjötur um fót á þessum vegamótum. Þvert á móti,
og er sú saga öllum Islendingum kunn, svo að óþarfi er að
rekja.
En um skyldleika vorn við ameriska menningu er það að
segja, að vér stöndum að ýmsu leyti nær henni sögulega og
menningarlega en þeirri, sem vér höfum haft af að segja frá
Evrópu. Ég hef þegar bent á hin sameiginlegu frjálshyggju-
sjónarmið. Ennfremur höfum vér orðið að berjast upp úr
fátækt og einangrun, og sú barátta heldur áfram. Vér höfum
ef til vill tekið amerískri tækniþróun með fullmikilli léttúð,
líkt og börn, sem láta glepjast og ekki hafa biðlund til að
kunna sér hóf. En sú þróun hefur þó hleypt nýjum vexti í
þjóðlíf vort og létt oss lífsbaráttuna í lítt numdu og erfiðu
landi.
Það verður vitaskuld vort hlutverk að velja og hafna, eins
og verið hefur, og ábyrgðin er vor, hvernig sem fer. En takist
oss að sía burt sorann úr þeirri erlendri menningu, sem að
hefur streymt ströndum vorum á síðustu árum, og tileinka
oss það eitt, sem til bóta er, þá er það víst, að amerísku