Eimreiðin - 01.01.1968, Page 14

Ekki á einu
saman brauði
Um almenningsbókasöfn
eftir
Guðmund G. Hagalín
Almenn alþýðufræðsla á sér ekki langa sögu. Alþýðan var yfir-
leitt kúguð og kvalin, á hana litið sem nauðsynlegan arðnxa þjóð-
höfðingja, aðalsmanna og stóreignamanna og eins konar þúsnnd-
fætlu til nota á vígvöllum til landvarna og landvinninga. I Vestur-
Evrópu olli upplýsingarstefna 18. aldarinnar nokkurri breytingu
á viðhorfunum til almennrar fræðslu, og meðal annars tók þá mót-
mælendakirkjan að telja nauðsynlegt að kenna fólki að lesa til
þess að það gæti frekar lært og fest sér í minni sáluhjálpleg höfuð-
atriði kristindómsins og væri betur hæft til að iðka heimilisguð-
rækni. Af þessu leiddi meðal annars hina góðkunnu sendiför Lud-
vigs Harboes hingað til lands.
En það er þó ekki fyrr en með frelsishreyfingum 19. aldarinn-
ar og hinu nýstárlega, en takmarkaða lýðræði, að ráðandi mönn-
um í menningarmálum og stjórnmálum verður fyllilega ljóst, að
alþýðufræðsla sé knýjandi nauðsyn. Kjörgengi og kosningarréttur
varð hvort tveggja almennara með hverjum áratugnum sem leið,
og svo var þá auðsætt, að skilyrði fyrir skynsamlegri og heillavæn-
legri afstöðu almennings væri aukin Jrekking og þar með dóm-