Eimreiðin - 01.01.1968, Blaðsíða 42

32
ElMRElfílN
ust fljótt til Frakklands, og þeg-
ar Fran^ois Rabelais tók að skop-
ast að hinum lærða stíl kaþólsku
skólaspekinganna, beitti hann
hinum afkáralega stíl Brants.
Aðrir komu síðan á eftir, og í
leikritum Jean Moliéres kveður
við sama streng. Heinrskan er
talin undirrót spillingarinnar,
og tákn hennar er fíflið, sem
haldið er lærdómshroka, ágirnd
eða sjúklegri ímyndun eða
metnaði. Nízka, tildur og trú-
girni íklæðast holdi heimsks yfir-
stéttarmanns, og illgirnin á sinn
fulltrúa. Síðar fetar Ludvig Hol-
berg í fótspor Moliéres, og frá
honum berast þessi áhrif norð-
ur til íslands. Gætir þeirra í
leikritum Snorra Björnssonar
og Sigurðar Péturssonar, og suma
drættina tekur Jón Thoroddsen
upp, er hann tekur að rita skáld-
sögur sínar.2
V.
Einn skipverjanna á ‘dem
Narrenschiffe’ heitir Grobian.
Er hann persónugervingur og
fulltrúi ruddamennskunnar, sið-
laus og ofstopafullur. Nafnið er
dregið af fhþ. ge(h)rob, sem er
í hljóðskiptum við ge-hriob, en
það er sama orðið og hrjúfur,
sbr. egsax. hréof, e. gruff. Um
hann segir í kvæðinu:
2 Steingrímur J. Þorsteinsson: Upp-
haf leikritunar á íslandi. Rvík
1943, 17-18.
Glimpfius ist leider todt,
Die Sau hat die Krone auf,
Und ein neuer Heilig heisst
Grobian,
denn will jetzt seiern jedermann.
Hér hefur göngu sína dýrling-
ur, sem fer hamförum norður
álfu. Hann er í fyrstu rudda-
fenginn og heimskur ofstopi, en
síðar kynnist hann nýjum herr-
um og semur sig að nýjum sið-
um. Grobian lieitir stundunr
Grob Jan, en einnig Grob Hans
eða Hans Wurst. Þá er hann
ekki lengur ruddafenginn of-
stopi, heldur gamansamur, klók-
ur ungur maður, hjárænulegur,
og sumir telja hann einfafdan,
en hann villir á sér heimildir.
Enn á hann til hrekki, og gjarn
er hann á að hneyksla. Stund-
um vinnur hann kóngsríki eftir
að hafa blekkt konunginn og
sofið hjá drottningunni og jafn-
vel kóngsdótturinni líka eða
fært henni dauðan hrafn og tré-
skó. Þessar sögur eru alkunnar
um (>11 Norðurlönd, og á Islandi
eru til fjölmörg kímileg ævin-
týri, sem segja frá þessum ungl-
ingi. En Grobian sjálfur komst
til íslands, því að frá honum er
sagt í Rímum af Grobbían karli
og Grybbu kerlingu.3 Grobb-
íansrímur, eins og þær eru oft-
ast nefndar, eru eins konar leið-
beiningar í ósiðsemi, en ‘die
3 Saga ísl V 338, 373, VI 254.