Eimreiðin - 01.01.1972, Blaðsíða 9

EIMREIÐIN
eldrar gera í uppeldinu, er að veita börnuin milda andstöðu á
þessum mótþróaskeiðum, því að þá skorðast þau föst á þessum
skeiðum og komast ekki yfir þau á eðlilegan hátt. Sannleikur-
inn er sá að menn ganga í gegnum skeið sem þessi alla ævi eða
á meðan menn yfirleitt taka þroska.
■ Nú varst þú sjálfur talinn róttækur á þínum yngri árum.
Vnr einungis um tímabundið mótþróaskeið að ræða?
J.H.: Ólafur Thors sagði einhverju sinni við mig í kringuin
árið 1960. „Þú hefur nú alltaf verið byltingarmaður.“ Hann átti
V1ð, að það, sem þá var verið að gera og sem við störfuðum
saman að, var í raun og veru afar róttæk breyting, miðað við
Það ástand, sem hér hafði rikt um langan tima. Hún var i anda
frjálshyggjunnar, en hún var afar mikil breyting frá því, sem
verið hafði. Ég lít svo á, að ég hafi alltaf verið róttækur, i þeim
skilningi að ég hafi eindregið viljað sluðla að hreyfanleika,
breytingum og þróun.
Geta sltkir breytinganna menn sótt sér styrk i gamlar
fcceðikenningar á borð við kenningar Marx. Hlýtur þá ekki allt-
nf að skorta fastmótaðan huqmyndafræðileqan bakgrunn og
Þurfa þeir á slíku að halda, þar sem þeir eru í athöfnunum?
J.H.: Ég tel, að menn geti ekki einungis verið breytinganna
raenn, breytinganna vegna. Menn verða að hafa kjölfestu og sú
kjölfesta, sem frjálshyggjan hefur haft, er trúin á manninn.
t*essi trú felur það i sér, að fái maðurinn að þroskast með eðli-
legum hætti og fái tækifæri, en sé ekki bundinn i fjötra, þá eigi
liann mikinn sköpunarmátt til að bera og sé þar að auki vel-
V'ljaður, en ekki illviljaður. Það eru tengslin milli þessara hug-
mynda og viljans til breytinga, sem eru styrkur frjálshyggjunn-
ar. Þetta hvort tveggja hlýtur að fara saman. Hafi menn þessa
b'ú á heilbrigði mannsins, þá eru menn ekki hræddir við brevt-
lngar, meðan þær gerast með eðlilegri þróun.
FRAMKVÆMD SÓSlALISMANS
Að hvaða leyti finnst þér sósíalisminn hafa brugðizt? Tel-
nrðu likur á að skapa megi lýðræðislegan sósialisma?
J.H.: Nei, ég er afar svartsýnn í því efni. Ýmsir sósialistar á
Vesturlöndum halda því fram, að ástandið í sósíalistaríkjunum
eigi ekkert skylt við sósialisma, heldur megi um það kenna
vissum sögulegum ástæðum, hvaða stefnu stjórnarfarið þar hef-
nr tekið. Við aðrar aðstæður megi skapa lýðræðislegan sósíal-
!sma og því beina margir þessara manna, einkum þeir yngri,
athygli
sinni að Kína og í seinni tíð jafnvel enn meira að lönd-
uni eins og Chile og Kúbu. Ég held, að þetta sé misskilningur.
9