Eimreiðin - 01.01.1972, Blaðsíða 59

EIMREIÐIN
nota uppbótarþingsætin til að jafna metin. Aðra aðferð tel ég
þó enn betur lienta. Hún er sú að livert kjördæmi hafi eitt þing-
sæti aðeins; vinni sá frambjóðandi sætið sem fái hreinan meiri-
hluta atkvæða (50% eða meira); fái enginn slíkan meirihluta,
verði þingsætinu úthlutað sem upphótarþingsæti. Er þá óákveð-
ið fyrirfram hve margir verði kjördæmakjörnir og hve margir
uppbótarþingmenn. Slika skipan má réttlæta með því að fái
enginn frambjóðandi hreinan meirihluta, er í rauninni óvíst
hvern flestir kjósendur gætu sætt sig við. Sá sem flest atkvæði
fékk, kynni að falla fyrir hinum neðsta ef þeir ættust einir við.
Nokkrir flokkar kunna að hafa svipaða stefnu svo að atkvæði
meirihluta kjósenda skiptist á milli þeirra; flest atkvæði fær
svo sá sem í flestum málum liefur meirihlutann á móti sér. Frá
þessu sjónarmiði er ekki ósanngjarnt að krefjast hreins meiri-
hluta til að þingmaður nái kjöri í einmenningskjördæmi.
Að flokkaskiptingu óbreyttri myndi þvilik skipan kosninga
leiða til mikils fjölda uppbótarþingmanna og fengju flokkar þá
þingstyrk i nákvæmu samræmi við kjörfylgi. Á hinn bóginn
gæti mjög sterkur flokkur náð hreinum meirihluta þingsæta út
á minna en helming atkvæða svo að þessi háttur myndi verða
mönnum nokkur hvatning til að sameinast i fáum, stórum
flokkum. Og tækist tveimur flokkum að vaxa öðrum yfir höfuð,
færi uppbótarþingsætunum að fækka og að sama skapi þrengd-
ist í búi hjá smáflokkunum. En þeir væru ekki skornir niður
við trog fyrr en þróunin hefði leitt i ljós að þeir væru óþarfir
mestum hluta þjóðarinnar sem gæti látið sér tvo aðalflokka
nægja.
Nú vil ég snúa aftur að þvi livernig uppbótarnáðinni er deilt
niður á einstaka frambjóðendur; það er að segja hvaða verð-
leikatölu eigi að nota. Við úthlutun uppbótarþingsæta í ein-
menningskjördæmum lel ég miklu varða að verðleikatala mæli
persónufylgi fremur en flokksfylgi. En hvernig er hægt að
greina þar á milli? Engin aðferð er óbrigðul, en helzt má ætla
að sá maður njóti persónufylgis sem fær hærra hlutfall atkvæða
en flokksbræður hans í sambærileguin kjördæmum. Hvaða kjör-
dæmi eru þá sambærileg? Það eru liklega kjördæmi i sama
landshluta, og aftur mætti skipta þeim eftir því hvort ibúarnir
starfi fremur til sjávar eða sveita. Einhvern slíkan mælikvarða
mætti taka inn í verðleikatölu frambjóðenda þannig að upp-
bótarþingmaður Siglfirðinga yrði til dæmis sá sem fengi miklu
meira fylgi en flokksbræður hans í hinum kaupstöðunum norð-
anlands (eða kaupstöðum og þorpum norðanlands og austan).
Ef til vill mætti skipta landinu i 5 lil 7 slíka liópa sambærilegra