Eimreiðin - 01.01.1972, Blaðsíða 79

ÉIMREIÐlN
hefur orðið kunnur af bók sinni:
„Die Zukunft ist anders“, þar sem
hann gagnrýnir stjórnmálamenn
austurs og vesturs fyrir þekkingar-
skort og fordóma. Hann segir, að
heiminum ráði menn, sem séu þrjá-
tíu árum á eftir tímanum. Þeir geri
sér ekki grein fyrir þeim sannleik,
sem félagslega tölfræðin hafi graf-
ið upp á síðustu áratugum.
Um Karl Marx segir Wollny, að
hann hefði komizt að öðrum og rétt-
ari niðurstöðum, ef hann hefði haft
aðstöðu til að vinna efni sitt á
grundvelli þeirrar þekkingar, sem
félagslega tölfræðin býr nú yfir.
Þessi þekking geri nú kleift að setja
upp sagnfræðilegar og félagsfræði-
legar reglur, sem gildi fyrir allan
heiminn. Með þessum reglum sé
hægt að sanna, hvar Marx, Adam
Smith og aðrir kenningasmiðir hafi
haft á röngu að standa.
Wollny segir, að kenningar Marx
séu runnar upp úr millibilsþjóðfé-
lagi, sem var við lýði í Evrópu á
tímanum frá 1750 til 1900. Þetta
millibilsþjóðfélag hafi fylgt í kjöl-
far landbúnaðarþjóðfélags fyrri alda
og verið undanfari iðnaðarþjóðfé-
lags nútímans. Þetta hafi verið
tímabil stéttabaráttu og vaxandi
eymdar verkalýðsins.
Síðan hefur þróunin verið allt
önnur. Farið hefur saman skynvæð-
ing, iðnvæðing, tæknibylting, heilsu-
farsbylting, menntunarvæðing og
samdráttur í barnsfæðingum. Alls-
nægtaþjóðfélag hefur risið upp án
nokkurrar pólitískrar byltingar.
Gömlu, pólitísku kenningakerfin
eru því orðin úrelt.
Wollny segir þróunarlöndin enn
vera á millibilsstiginu og beri hin-
um þróuðu löndum að hjálpa þeim
til að iðnvæðast og til að takmarka
barneignir, svo að þau megi sem
skjótast komast í hóp allsnægta-
landanna.
HIÐ SVEIGJANLEGA
KERFI
Niklas Luhmann er félagsfræði-
prófessor, sem hefur byggt upp
þjóðfélagslegt kenningakerfi, er
farið hefur sérdeilis í taugarnar á
marxistum. Um þessar mundir er
hann einn hinna áhrifamestu og
umdeildustu félagsfræðinga þar í
landi.
Höfuðrit hans er bókin: „Soziolo-
gische Aufklárung", en kunnust er
bókin „Theorie der Gesellschaft
oder Sozialtechnologie", sem hefur
að geyma rökræður hans og höfuð-
andstæðings hans, félagsfræðipró-
fessorsins og marxistans Júrgen
Habermas, þar sem þeir deila um
marxisma og kerfi Luhmanns.
Luhmann neitar því, að stétta-
skipting og stéttabarátta sé hvati
þróunarinnar. Hann telur hið þjóð-
félagslega kerfi vera svar við ögr-
un flókinnar veraldar, sem felur í
sér óvænta atburði. Hagnýtt gildi
sérhvers þjóðfélagskerfis fer að
hans áliti eftir því, hve vel því
tekst að mæta óvæntum og óþekkt-
um fyrirbrigðum.
Þessi svörun tekst venjulega því
aðeins, að til séu hlið við hlið mörg
partakerfi, sem hvert um sig fáist
við hluta hinnar flóknu veraldar.
Þannig verði hver þáttur meðfæri-
legur út af fyrir sig. Þessi parta-
kerfi verða þá hvert fyrir sig að
vera í samræmi við heildarkerfið.
Sem dæmi um partakerfi má nefna
stjórnmál, hagkerfi, vísindi og
menningu.
Luhmann telur, að mikið af fé-
lagslegri gagnrýni í nútímanum
taki ekki nægilegt tillit til þess, hve
flókin veröldin sé. Kerfi hans sjálfs
á að hans mati að fela í sér tækni
til að umgangast þessar veraldar-
flækjur, síbreytilegar og sífellt
óvæntar.