Eimreiðin - 01.01.1972, Blaðsíða 8

EIMREIÐIN
J.H.: Jú, það er hárrétt. Þetta er nijög vel rakið í bók eftir
sænskan hagfræðing, Assar Lindbeck að nafni, en bókin heitir
á ensku „The Political Econoniy of the New Left“. Hann rekur
þar, meðal annars, að nývinstrisinnarnir svonefndu eru, jafn-
framt því að vera andvígir markaðsbúskap og einkaframtaki,
mótfallnir miðstjórnarvaldi og áætlunarbúskap og öðrum höf-
uðeinkennum sósialismans, en fylgjandi valddreifingu og auknu
einstaklingsfrelsi. Mér finnst þetta renna stoðum undir það, sem
ég sagði áðan, sem sé það, að þessar hugmyndir séu eiginlega
rómantiskar og litt grundaðar. Menn eru að reyna að vera í
senn sósialistar og anarkistar.
Ég býst við, að þessara mótsetninga hafi gætt i rikum mæli
hjá útópiskum sósialistum, sem svo voru kallaðir, fyrir daga
Karls Marx. Ég lield, að Marx hafi á sínum tima gert mikla land-
lireinsun, þegar hann mokaði út þeim hrærigraut, sem þarna
var að finna, þótt hann kæmi að vísu með aðrar vitleysur í stað-
inn. Marx sýndi Ijóslega fram á veikleikana í inigmyndafræði
sósíalista, sem voru uppi fyrir hans dag, en nú virðist þessi
útópiski sósialismi skjóta upp kollinum að nýju. Þessi unga
vinstri hreyfing er mjög ómarxistisk, og þekkingu á Marx og
kenningum hans er mjög ábótavant innan liennar. Það er að
vissu leyti bæði kostur og galli. Marxisminn er, eins og alkunn-
ugt er, anzi höfugt lyf, og þeir, sem komast undir áhrif þess,
geta beðið mikið tjón. Á liinn bóginn var Marx á vissan hátt
strangur vísindamaður, gerði strangar kröfur til þess að hlut-
irnir væru brotnir til mergjar og reynt væri að komast hjá mót-
sögnum, þótt hann sjálfur yrði svo fastur í hugmyndafræði,
sem ekki stenzt.
— Hvað veldnr að þínu áliti þessu hugarfari ungs fólks?
J.H.: Ég held, að ungt fólk liafi alllaf haft tilhneigingu til að
snúast gegn þvi, sem er rikjandi stefna, þegar það er að alast
upp. Þetta er liliðstætt þvi, að iiver ný kynslóð rithöfunda og
listamanna hlýtur að gera uppreisn gegn fyrri formum. Þetta
er liður i því að finna sjálfan sig, liður í því að þroskast og vaxa.
Sálfræðingar, sem rannsakað hafa þroskaferil barna, liafa kom-
izt að raun um, að þau ganga gegnum mörg mótþróaskeið. Áður
var talað um eitt slikt skeið, nei-aldurinn. Nú hefur komið i Ijós,
að þetta er ekki eitt skeið, heldur taka þau við hvert af öðru.
Það er engu líkara en að barnið þurfi að komast yfir vissan
hjalla. Meðan á þessu stendur, verður það að setja sig i and-
stöðu við umhverfið. Þegar það hefur náð þessu þroskastigi,
kemst það í sátt við umhverfið á ný og breytist í skapi, þar til
aftur kemur að nýjum hjalla. Ein helzta skyssan, sem for-
8