Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Síða 141

LOFTUR GUTTORMSSON
Árni Daníel Júliusson:
Skólinn við ströndina. Saga Barnaskólans á
Eyrarbakka og Stokkseyri 1852-2002.
Árborg 2003. 310 bls., myndir, kort, töflur.
Hið nýja sveitarfélag Árborg minntist 150 ára afmælis Barnaskólans á Eyrarbakka og
Stokkseyri - elsta starfandi barnaskóla landsins - með útgáfu veglegs rits, yfir 300
bls. að stærð í stóru broti, sem Árni Daníel Júlíusson sagnfræðingur var fenginn til að
semja. Myndefni er veruleg uppistaða í ritinu; að jafnaði kemur meira en ein mynd,
að spássíumyndum meðtöldum, á hverja síðu og margar myndir leggja undir sig
heila opnu. Ritið verður því ekki réttilega metið nema fullt tillit sé tekið til myndefn-
isins við hlið sjálfs textans.
Margir skólar í kaupstöðum og kauptúnum hafa á undanförnum áratugum
eignast sögu útgefna á prenti, annaðhvort í sérstöku riti eða sem hluta af sögu bæjar-
félagsins. Sagnfræðingar hafa í vaxandi mæli gerst hlutttakendur í slíkri byggðar-
söguritun - og fetað þar með í fótspor Guðna Jónssonar sem samdi um miðbik aldar-
innar sem leið Stokkseyringa sögu (fyrir hana hlaut höfundurinn doktorsnafnbót).
Miklu síður hafa sagnfræðingar gefið sig að ritun sérstakrar skólasögu í einstökum
byggðarlögum eða bæjarfélögum; slík sagnritun hefur fremur komið í hlut kennara
og skólastjóra sem oft á tíðum þekktu til skólastarfsins af eigin raun. Nýleg dæmi um
þetta er Saga Barnaskólans á Seyðisfirði (Rv. 1989) eftir Stein Stefánsson skólastjóra (Rv.
1989), Saga barnaskóla í Reykjavík til 1930 (Rv. 2001) eftir Ármann Halldórsson skóla-
stjóra og BarnaskóH á Þingeyri í Dýrafirði í 100 ár (Hrafnseyri 1998) eftir Hallgrím
Sveinsson skólastjóra. Hér má einnig nefna fyrrverandi kennara og sóknarprest,
Árelíus Níelsson, sem samdi (að hluta) og gaf út sögu Eyrarbakkaskóla (Rv. 1952) í
tilefni af aldarafmæli stofnunarinnar. Hluti þessa rits voru minningar gamalla
nemenda og kennara skólans - efni sem Árni Daníel hefur raunar nýtt sér í riti sínu.
Vel mætti nota þessi dæmi til þess að meta hverju það breytir um útkomuna hvort
það er fagmaður eða leikmaður sem heldur um pennann (eða slær á lyklaborðið!).
Áberandi er að Árni Daníel gengur til verksins með ákveðnari hugmyndir um
tímabilaskiptingu en leikmönnum í sagnritun er tamt að beita. Hann kveður svo að
orði að Barnaskólinn á Eyrarbakka og Stokkseyri hafi „lifað að minnsta kosti þrenns
konar tíma, tímana áður en nútímavæðingin hófst, nútímavæðingartímana sjálfa og
síðan tímann eftir að nútímavæðingu lauk" (bls. 7). Þetta verður höfundi tilefni til að
skipta hinni 150 ára löngu sögu í þrjá hluta: „Sá fyrsti fjallar um fyrstu 50 árin, annar
hlutinn nær frá aldamótum að stríðsbyrjun 1940 og sá síðasti er um tímann eftir það"
(bls. 7). Sjálfur metur höfundur að helsta nýjungin við þessa sögurritun sé að álíta að
„til sé tími eftir nútímavæðingu, að við lifum ekki lengur á tímum nútímavæðingar
heldur á tímanum eftir hana, póstmódern tíma" (bls. 7).
139