Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Qupperneq 144

U M BÆKUR
verið þarflegt að tímasetja sumar myndirnar sem slíkar upplýsingar skortir um (sjá
t.d. opnumynd bls. 108-109,135 og 136).
Hin þríþætta uppbygging verksins, sem gerð var grein fyrir í upphafi, vekur vænt-
ingar um að höfundur kappkostaði að rekja samspil þáttanna og gagnkvæm áhrif í
ríkari mæli en raun ber vitni á. Til þess hefði þurft fastari efnistök og meiri úrvinnslu
efnis en hann hefur séð sér fært að ráðast í. Að sögn Árna Daníels „væri hægt að gera
ítarlega og spennandi félagssögulega rannsókn á skólanum og hlutverki hans í sam-
félaginu með þeim heimildum sem fyrir liggja í skjalasafni Barnaskólans á Eyrar-
bakka og Stokkseyri" (s. 9). Þessu verkefni vísar höfundur aftur á móti til seinni tíma
sagnfræðinga.
í framhaldi af þessu skal vikið að smærri atriðum varðandi meðferð heimilda, frá-
gang og framsetningu. Þessum atriðum er í mörgu verulega áfátt. Á nokkrum
stöðum skortir á að vísanir til heimilda séu nægilega skýrar (sjá beinar tilvitnanir bls.
33, 39, 48 (neðst), 65 (á miðri bls.), 68). Þá kemur fyrir að vitnað er beint í frumheim-
ildir eftir öðrum höfundum (eftirheimildum), hvað getur ekki talist fagmannlegt
verklag (sjá bls. 118-119). Frágangur á töflum er heldur ekki gallalaus: þær eru ekki
tölusettar og engin skrá er birt yfir þær eins og til mætti ætlast í fræðiriti. Þetta veldur
m.a. óljósum tilvísunum í töflur í meginmáli (sjá t.d. bls. 19 þar sem vísað er í skakka
töflu; taflan sem við á er á bls. 22-23). Á tveimur stöðum í meginmáli (bls. 19 og 70)
eru nefndar tölusettar töflur þótt töflur séu yfirhöfuð ekki tölusettar í fyrirsögn, eins
og áður er tekið fram.
í nokkrum tilvikum hafa staðreyndir skolast til. Barnaskóli er sagður hafa verið
rekinn í Reykjavík á tímabilinu 1826 til 1848, en starfaði í reynd 1830-1849 (sjá
Ármann Halldórsson: Saga barnaskóla í Reykjavík til 1930, bls. 17-32). Á einum stað
(bls. 84) er Kennaraskóli íslands sagður stofnaður 1909, en á tveimur öðrum stöðum
(bls. 107 og 127) er hann réttilega sagður stofnaður haustið 1908. Magnús Helgason
er réttilega nefndur skólastjóri Kennaraskólans á tveimur stöðum (bls. 73 og 84) en
ranglega kallaður rektor á öðrum stað (bls. 84). Þá er ónákvæmt að segja að „lenging
skólaskyldu niður á við, til 7-9 ára barna" hafi ekki komist til framkvæmda fyrr en
um 1936. Skv. lögum um fræðslu barna 1926 var bæjarfélögum heimilt að skylda
7-9 ára börn til að sækja skóla, og allmörg þeirra notfærðu sér heimildina (sjá t.d.
Steinn Stefánsson: Skólasaga Seyðisfjarðar, bls. 80-81; Stefán Hjálmarsson: Skóli í 100 ár.
Skóiahald á Akranesi 1880-1980 (Akranesi, 1987), bls. 63-66). Ekki er ósennilegt að
þessu heimildarákvæði hafi í einhverjum tilvikum verið beitt á Eyrarbakka og
Stokkseyri fyrir 1936 þótt ekki komi það fram í frásögn Árna Daníels.
Ekki hefur verið vandað sem skyldi til yfirlesturs texta og prófarkalesturs. Margar
prentvillur óprýða textann og svipað má segja um ósamkvæmni í greinarmerkja-
setningu. Talsvert ósamræmi er líka í færslu tilvitnanaskrár bls. 262-269. Hér hefði að
ósekju mátt spara vissar bókfræðilegar upplýsingar sem fram koma hvort sem er í
heimildaskrá bls. 270-273. Þá eru reglur um skiptingu orða milli lína víða virtar að
vettugi. Dæmi: bls. 56: pró-fast (þolfall af prófastur); bls. 62: ásigko-mulag; bls. 183
(myndatexti): ken-nari; kennar-apróf; bls. 199: tölvuri-tari. Á nokkrum stöðum gætir
klúðurs í orðalagi sem auðveldlega hefði mátt sneiða hjá. Dæmi: bls. 22: Fiskveiðar
142