Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1933, Blaðsíða 116

386
Bækur.
IÐUNN
„Hinn miskunnsami stjórnmálamaður", og loks stuttur eft-
irmáli, greinargerð fyrir tildrögum útgáfunnar og áfram-
haldi.
Ekki þarf að efa, að ýmsir hafa gaman af að lesa hin
eldri, prentuðu bréf Pórbergs á ný. Það er ekkert ofmælt,
að þegar Þórbergur kom með ritgerð sína „Ljós úr austri"
veturinn 1919, þá var eins og alt í einu færi hressandi gust-
ur um bókmentalegar fúamýrar höfuðstaðarins. Hér var
rekki i 'máli og hugsun, sem maður átti satt að segja ekki
að venjast, og gamansemi í stíl, sem var heilsusamlega frá-
brugðin hinu vandlætingarsama og vel innrætta ergelsi
hinna svonefndu góðskálda, sem þá óðu uppi eins og sela-
vaða um gervalt þjóðlífið.
Opið bréf til Árna Sigurðssonar fríkirkjuprests er merki-
legt skjal. Með hliðsjón af tilefni bréfsins og þeim rúmum
átta prestskaparáruin þessa velmetna klerks, sem liðin eru
síðan bréfið var skrifað, verður að telja það giftusamleg-
asta skerf hans til trúarlegrar og siðferðilegrar hugsunar-
þróunar í landinu að hafa orðið orsök þess, að Þórbergur
reit bréf sitt. Er það fagurt dæmi þess, hvernig mátturinn
opinberast í veikleikanum. Áframhald þeirra bréfaskrifta,
„Eldvígslan" til Kristjáns Albertssonar, er og hið merki-
legasta bréf, viðamesta bréfið' í bókinni og of langt til þess,
að hér sé rúm til að rekja.
Þórbergur lætur í ljós þá von við lesendur sína, að þeim
takist að hefja sig yfir hneykslanir smælingjanna, og er ekki
því að neita, að þess er þeim allmikil þörf, sem Þórberg
lesa. Hann er ókveifarlegur í máli og ósporgöngull í hugs-
un. Mér finst, að þessar og þvílíkar eftirvæntingar Þór-
bergs sé með því veikasta í bókinni, sams konar meining-
arlaus ljúfmenska eins og trú hans á óunnin andleg afrek
vissra íhaldsmanna, sem hann á orðastað við. Auðvitað
hneykslast vissir menn á vissum köflum bókarinnar, og auð-
vitað sjá þessir sömu frómu fáráðlingar hvorki ritsnild Þór-
bergs, gamansemi hans né frumleik fyrir skugga sinna
hneykslana, og þaðan af síður þann sérstæða persónuleik
Þórbergs, sem birtist í þessari bók og öllu, sem hann rit-
ar, og þaðan af sízt það, sem kannske er mest um vert, þá
sýn inn í hugsunarhátt frjálslyndasta og greindasta hlutans
af miðstétt og mentalýð Islands, eins og hann var fyrir