Tímarit lögfræðinga - 01.10.1975, Blaðsíða 22

vegar sýndu rannsóknir, að meðferðin svokallaða gaf engu betri ár-
angur en venjuleg refsivist. Kórvilla þeirra var sú að leggja afbrot
almennt að jöfnu við sjúklegt eða afbrigðilegt ástand brotamanns.
Geðlæknar og sálfræðingar réðu þar oft ferðinni og kepptu við lög-
fræðinga um forystu í afbrotafræðiiðkunum. Sumir þeirra gengu svo
langt að alhæfa á þá leið, að afbrot væri merki um geðrænan sjúkdóm
eða væri sjúkdómur sem slíkt. Þessu til andsvara má benda á augljós
einkenni til aðgreiningar á sjúkdómi og afbroti:
1) Afbrot er að jafnaði merki einhvers konai- togstreitu eða
árekstra milli hins brotlega og þess, sem misgert er við, eða milli
hahs og þjóðfélagsins og þeirra réglna, sem það setur. Sjúkdómur er
ákveðið fyrirbrigði í líkama sjúklings eða sálarlífi. Geðrænn sjúk-
dómur verður stundum rakinn til ytri togstreitu, en fullt eins oft til
innri togstreitu.
2) Afbrot er venjulega framið af ásetningi eða gáleysi, en sjúkir
verða menn gegn vilja sínum og oftast án þess að andvaraleysi eða
óvarkárni verði um kennt.
3) Afbrot felur oftast í sér fullnægingu einhverra þarfa, en sjúk-
dómur kemur að meira eða minna leyti í veg fyrir fullnægingu slíkra
þarfa.
4) Hinn sjúki hefur áhuga á að leita læknis við meini sínu. Hann
gefur lækni allar nauðsynlegar upplýsingar. Hann fylgir ráðum hans
af fúsum vilja og leggur sig undir aðgerðir hans gegn greiðslu. Sá,
sem afbrot fremur, er ekki í þessari aðstöðu. Hann sér sjaldnast nokk-
urt tilefni til né hefur áhuga á að leita til lögréglu eða dómstóla af
fúsum vilja til að fá „bót meina sinna“. Hér er um meiri eða minni
hagsmunaárekstur að ræða gagnstætt því sem er um tengsl sjúklings
og læknis.
5) Augljóst er, að lækning sjúkdóma getur orðið mjög mismun-
andi eftir sjúklingum og öllu heilsufarsástandi þeirra. Hið sama á
ekki við um viðurlög við afbrotum. Þar eiga lík mál helzt að fá sem
líkasta meðferð og niðurstöðu. Annað sýnist ranglæti í augum hinna
dæmdu.
Við þetta má bæta, að á fyrri helmingi aldarinnar voru yfirleitt of-
metnar hinar sálrænu orsakir afbrota, en vanmetnar hinar félagslegu
orsakir. I seinni tíð virðist stundum eins og hinar félágslegu skýring-
ar á afbrotum séu orðnar alls ráðandi og sálrænir og félagssálfræði-
68