Tímarit lögfræðinga - 01.11.1980, Side 48

lykilorð ýmissa mála (atriðisorðaskrá), svokölluð „vísdómsbók“. Fletta
fulltrúarnir gjarna upp í skránni, þegar þeim berst mál í hendur,
því að þar sést, hvort svipað mál hefur áður verið meðhöndlað, og
hvernig. Má með þessu spara mikla vinnu.
Við meðferð hinna ýmsu klögumála hefur umboðsmaður oft betri
aðstöðu en stjórnvöld til að koma auga á galla á löggjöf og öðrum
reglum, enda varða klögumálin oft atriði, þar sem reglur eru óljósar
eða alls ekki til. Þjóðþingið hefur því fengið honum það verkefni að
vekja athygli á gölluðum reglum, sem það gæti lágfært.
Af þessu starfi umboðsmanns hefur orðið sá árangur, að u.þ.b.
10 lög og reglugerðir eru sett árlega vegna ábendinga hans.
Hér er ekki ætlunin að fjalla ítarlega um það gágn, sem af starfi
umboðsmanns Alþingis gæti orðið. Hins vegar þykir rétt að benda
á örfá atriði, sem hafa má til hliðsjónar, þegar virt er, hvort æskilegt
sé fyrir þjóðina að fá slíkan umboðsmann.
a) Ný starfsemi kostar fé.
Það má ef til vill finna hugmyndinni um umboðsmann Alþingis það
til foráttu, að framkvæmd hennar þýðir aukin útgjöld fyrir ríkissjóð.
Aftur á móti er ekki hægt að sjá fyrir, hvað umboðsmaður Alþingis
gæti sparað þjóðinni beint eða óbeint, t.d. vegna minni ágangs á ráðu-
neyti og ráðherra, með uppástungum um ný lög eða reglur og vegna
hvetjandi áhrifa á þá menn, sem við stjórnsýslu starfa, um að vanda
málsmeðferð og flýta.
Að flestra áliti er umboðsmaður viðbót við réttarkerfið, starfsemi
hans minnir um sumt á dómstóla fremur en að hann sé hluti stjórn-
kerfisins. Er ljóst, að mörg þeirra mála, sem yrðu rekin með veru-
legum kostnaði fyrir dómstólum, fengju endanlega lausn fyrir tilstilli
umboðsmanns.
b) Þótt flest lönd hafi þann hátt á, að einn hlutlaus maður sé
umboðsmaður, má ekki gleyma öðrum möguleikum, svo sem umboðs-
nefnd Alþingis, sem skipuð yrði þingmönnum. Hætt væri þó við, að
almenningur treysti ekki eins vel slíkri þingmannanefnd, sem skipuð
yrði pólitískum þingmönnum í stað ópólitísks einstaklings. Umboðs-
nefndin myndi binda marga þingmenn við störf og þyrfti þó mikla
aðstoð skrifstofuliðs, sem ef til vill þyrfti að vera næstum jafnfjöl-
mennt og starfslið umboðsmanns.
Þá má ekki gleyma þeim vanda, sem orðið gæti, ef nefndarmenn
kæmu sér ekki saman um málalok.
170