Tímarit lögfræðinga - 01.10.1985, Síða 30

eða þau eru heimil endurgjaldslaust. Mismunandi er, hvaða heimildir
eru skertar með einstökum ákvæðum II. kafla.
Takmarkanir II. kafla má flokka með eftirfarandi hætti: I fyrsta
lagi er um að ræða frjáls og endurgjaldslaus not af verkum höfunda,
sbr. t.d. 11. gr., 1. og 2. málsgr. 14. gr., 15. gr., fyrri málsl. 16. gr., 18.
gr., 19. gr., 2. og 3. tl. 21. gr. og 22. gr. I öðru lagi er að nefna afnota-
kvaðir (tvangslicens), sem heimila not verks án samþykkis höfundar,
en höfundi er hins vegar áskilið endurgjald fyrir notin, sbr. t.d. 3.
málsgr. 14. gr., síðari málsl. 16. gr., 17. gr., 20. gr., 1. og 4. tölul. 21.
gr. og 23. gr. I þriðja lagi getur verið um að ræða svonefnda samn-
ingskvöð (avtalslicens). Slík kvöð felur í megindráttum í sér, að samn-
ingur um not verka gegn endurgjaldi, sem gerður hefur verið við sam-
tök rétthafa höfundarréttar, er látinn binda höfunda bæði innan og ut-
an samtakanna. Ákvæði af því tagi eru ekki í ísl. höfl., þar sem 23. gr.
felur aðeins í sér afnotakvöð. I fjórða lagi er um að ræða takmarkanir,
er leiðir af eignarráðum eiganda eintaks af verki, sbr. 24. og 25. gr.
7.1. Undantekningarregla 9. gr. höfl.
Samkv. 9. gr. höfl. eru tiltekin gögn óháð höfundarrétti. Lög,
reglugerðir, fyrirmæli stjórnvalda, dómar og önnur áþekk gögn, sem
samin eru af opinberri hálfu, og opinberar þýðingar á slíkum gögnum
njóta ekki verndar höfl. Talning 9. gr. er ekki tæmandi, eins og ber-
lega kemur fram af orðalaginu. I greinargerð fyrir frv. til höfl. er
tekið fram, að 9. gr. taki aðeins til nefndra gagna, eins og þau komi
frá hendi hins opinbera. Ef hins vegar sé úr þessum gögnum unnið,
falli slík verk undir vernd höfl. (Sjá Alþt. 1971, A-deild, bls. 1285).
7.2. Undantekingarákvæði 13. gr. höfl.
Sjá greinargerð með frumv. til höfl., sbr. Alþt. 1971. A-deild, bls. 1287-1288, Weincke:
Ophavsret, bls. 99-100, og Meinander: Det upphovsrattsliga skyddet av arkitektur í Tid-
skrift, utgiven av Juridiska Föreningen i Finland 1978, bls. 163 o.áfr.
Eins og áður var vikið að, takmarka ákvæði II. kafla höfl. almennt
ekki sæmdarrétt höfundar. Ákvæði 13. gr. gera þar undantekningu,
sem á við byggingarlist, sbr. 1. málsgr. 13. gr., og nytjalist, sbr. 2.
málsgr. 13. gr. Ganga þessi undantekningarákvæði misjafnlega langt
eftir því, hvor listgreinin á hlut að máli.
7.2.1. Byggingarlist.
Að því er varðar byggingarlist, er tekið fram í 1. málsgr. 13. gr.,
að eiganda mannvirkis, sem njóti verndar eftir reglu um byggingar-
100