Tímarit lögfræðinga - 01.10.1985, Síða 40

lífi svo og vegna hjúskapar, arfs og lögsóknar skuldheimtumanna. 1
39.-42. gr. eru síðan reglur um sérstakar tegundir samninga.
8.1. Framsal höfundarréttar.
Eins og áður segir, á höfundur einn höfundarrétt að verki, þegar
það verður til, sbr. 1. gr. höfl. Jafnframt er meginreglan sú, að höf-
undur geti framselt fjárhagslegan rétt sinn, en hins vegar ekki sæmd-
arrétt, sbr. 1. málsgr. 27. gr. höfl. Framselja má hinn fjárhagslega
rétt í heild og einnig sér í lagi tilteknar heimildir, sem í höfundarrétti
felast. Framsal getur og verið staðbundið og tímabundið.
Framsali getur fylgt einkaréttur til þeirra afnota, sem í samningi
greinir, og er höfundi þá óheimilt að veita öðrum sams konar not eða
hafa þau sjálfur. Sá aðili, sem fær rétt til einkanota af verki með
tilteknum hætti, getur fylgt þeim rétti eftir með málssókn, ef með
þarf.
Þegar ekki er veittur einkaréttur, er afnotaheimildin nefnd leyfis-
réttur og má þá höfundur neyta sama réttar við hlið leyfishafa eða
veita hann öðrum. Leyfishafi samkvæmt slíkum rétti getur ekki höfð-
að mál á hendur þeim, sem nýta verkið án heimildar. Sá réttur er
áfram óskertur á hendi höfundar sjálfs.
Framsal höfundarréttar er ekki bundið neinum sérstökum skilyrð-
um, svo sem um form. Þannig getur framsal höfundarréttar falist í
starfssamningi, enda þótt engum beinum ákvæðum þar að lútandi sé
til að dreifa. I fræðiritum hafa verið settar fram leiðbeiningarreglur
við úrlausn þess vanda, er rís, þegar starfssamningur kveður ekki
á, hve víðtækt framsal höfundarréttar sé. Þar hefur einkum gætt
tveggja sjónarmiða, sem sjálfsagt leiða oftast til sömu niðurstöðu í
raun. Annað þeirra er á þá leið, að vinnuveitandi hljóti þann höfund-
arrétt, sem honum sé nauðsynlegt að fá til þess að nýta verkið í venju-
legri starfsemi sinni. Hitt sjónarmiðið er það, að vinnuveitandi fái
höfundarrétt að svo miklu leyti sem sanngjarnt og nauðsynlegt geti
talist ef markmiði með starfssamningum eigi að ná. (Sjá hér t.d. Berndt
Godenhielm: Arbetstagares upphovsrátt í NIR 1978).
Rétt er að minna á, að á sviði samningagerðar um höfundarréttindi
gegna ýmis samtök höfunda veigamiklu hlutverki, þar á meðal í al-
þjóðlegu samstarfi. Þannig annast Samband tónskálda og eigenda
flutnirigsréttar (STEF) samninga og innheimtu höfundarlauna að
því er tekur til opinbers flutnings og útgáfu tónverka og texta með
tónverkum. Fer STEF með höfundarrétt á grundvelli umboðs frá
innlendum höfundum og einnig fyrir erlenda höfunda fyrir milligöngu
110