Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 26

lögum um barnafræðslu og síðar grunnskóla hefur um áratuga skeið
tekist að veita öllum þegnum á tilteknum aldri jafnan rétt til skóla-
göngu án tillits til efnahags þeirra. Engin ástæða er til að ætla, að
ekki sé unnt að tryggja önnur réttindi af annarri kynslóð, enda sé
pólitískur vilji fyrir hendi.
Margir talsmenn borgaralegra og pólitískra mannréttinda hafa haft
tilhneigingu til að líta á aðra kynslóð mannréttinda sem annaðhvort
óþörf mannréttindi eða a.m.k. óæðri mannréttindi. Einkum á þetta
við um þá talsmenn þeirra skoðana, að séu pólitísku réttindin tryggð,
þá leiði það sjálfkrafa til þess, að efnahagslegu, félagslegu og menn-
ingarlegu réttindin séu tryggð án nokkurra aðgerða af hálfu ríkis-
valdsins. Þetta er andhverfa skoðana sósíalista þess efnis, að hin
borgaralegu og pólitísku réttindi séu sjálfkrafa tryggð án frekari
aðgerða, ef efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi séu tryggð
í stjómarskrá og framkvæmd.
Framangreindar hugleiðingar um flokkun mannréttinda, svo og kenn-
ingar um mismunandi rétthæð þeirra, leiða hugann að því, hvort hin
hefðbundnu borgaralegu og pólitísku mannréttindi, sem vemdar njóta
samkvæmt stjórnarskrá okkar og öðrum sambærilegum stjórnarskrám,
teljist misrétthá. Ameríski heimspekingurinn Alexander Meiklejohn
hefur í bók sinni Political Freedom — The Constitutional Powers of
the People — (New York 1965) gert grein fyrir þeirri skoðun sinni
að ameríska stjórnarskráin veiti tvenns konar frelsisréttindum vemd
sína. Telur hann að ríkisvaldið geti takmarkað sum hinna stjórnar-
skrárvernduðu réttinda, en önnur ekki. Dæmi um síðari flokkinn telur
hann vera trúarbragðafrelsi, en um hinn fyrri eignarrétt. Hann segir
að það sé viðurkennt að öllum mönnum sé veitt frelsi til eignar og ráð-
stöfunar eignar. Jafnframt séu menn sammála um að ríkisvaldinu sé
heimilt að taka það af tekjum manna sem það telur nauðsynlegt til
að sjá fyrir almennri velferð. Frelsið til að eiga og til að nota eign
sé þannig takmarkað frelsi, sé það borið saman við trúarbragðafrelsi.
Frelsi til að eiga sé skerðanlegt, og stjórnarskráin heimili slíka skerð-
ingu. Stjórnarskráin krefjist þess aðeins, að farið sé að settum regl-
um við slíka skerðingu og almannaþörf réttlæti skerðinguna. Þá gagn-
rýnir Meiklejohn að rætt skuli um trúarbragðafrelsi og eignafrelsi
eins og inntak orðsins „frelsi“ sé það sama í báðum tilvikum. Vegna
þessa ruglings eigi menn það sífellt á hættu að sýna eignum manns
sömu virðingu og manninum sjálfum.
Ekki virðast í fljótu bragði vera forsendur fyrir því að flokka mann-
réttindi eftir mismunandi rétthæð þeirra samkvæmt íslenskum stjórnar-
104