Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 23

Ragnar Aðalsteinsson hrl.:
MANNRÉTTINDASPJALL*
Stundum er það svo, að engu er likara en við hér á fslandi teljum,
að mannréttindi séu útrcedd mál á okkar landi, þau þurfi aðeins að
bceta hjá öðrum. Þór Vilhjálmsson (TL 1968.119)
Á mælikvarða sögu mannkyns er saga mannréttinda rétt að hefjast.
Enda þótt rekja megi rætur þeirra til kenninga stóuspekinga um jafn-
rétti og kenninga kristindómsins um frelsi þá verður vart sagt, að
saga mannréttinda í nútímaskilningi eigi sér lengri sögu en 2—800 ár.
Við endalok lénsskipulagsins lagði borgarastéttin af eðlilegum ástæð-
um á það áherslu, að ríkisvaldið yrði ekki of öflugt, enda trúðu hinir
nýju valdhafar því, að markaðsöflin myndu tryggja það jafnvægi sem
eftirsóknarverðast var talið. 1 því skyni að draga úr mætti ríkisvalds-
ins var kveðið á um þrískiptingu þess og um hin pólitísku og borgara-
legu réttindi þegnanna, sem bundu hendur ríkisvaldsins gagnvart þeim
á tilteknum sviðum. Jafnframt var tryggt, að þeir þegnar sem kosn-
ingarétt fengu, gætu skipt um valdhafa eftir ákveðnum reglum. Með
þessu var stiginn jafnvægisdans, sem átti annai’s vegar að tryggja að
ríkisvaldið yrði ekki of máttugt og léti markaðsöflunum eftir stjórn
efnahagslífsins, en hins vegar átti hin nýja skipan að tryggja að ríkis-
valdið væri þó nægilega sterkt til að standa vörð um hin pólitísku
frelsisréttindi. Ekki þótti ástæða til að setja reglur um efnahagsleg,
félagsleg og menningarleg réttindi þegnanna til mótvægis við frelsi
markaðsaflanna.
Hin pólitísku réttindi sem frjálshyggja þess tíma lagði áherslu á
voru réttur til lífs, frelsis og hamingjuleitar, og þessum réttindum
tengdist síðan rétturinn til eignar.
Karl Marx vildi ríkisvaldið ekki síður feigt en frjálshyggjumenn,
en af öðrum ástæðum. Hann taldi að tryggja þyrfti félagsleg, efna-
* Spjall þetta er að verulegu leyti efnislega samhljóða óundirbúnu framlagi mínu til al-
mennrar umræðu á málþingi um mannréttindi, sem Lögfræðingafélag íslands hélt á
Selfossi hinn 8. október 1988.
101