Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 36

innheimta svonefnt kjarnfóðurgjald af innfluttu kjamfóðri, og sérstak-
ar heimildir voru um niðurfellingu þess gjalds og ráðstöfun tekna af því.
Þar með voru komnar í lög heimildir til að ákveða, hvað hver ein-
stakur framleiðandi mætti framleiða mikið magn af tiltekinni búvöru
gegn fullu verði og mæla fyrir um skert verð fyrir það sem umfram
væri. Gat þetta magn verið mismunandi t.d. eftir bústærð og aðstæð-
um viðkomandi framleiðanda. Áður hafði inngrip stjórnvalda og sam-
taka bænda í stjórnun búvöruframleiðslunnar verið nánast bundið við
sauðfjár- og nautgripaafurðir og kartöflur, en stefnumið hinna nýju
laga var að unnt væri að hafa stjórn á búvöruframleiðslunni í heild.
Á grundvelli þessara lagaheimilda var kjarnfóðurgjald fyrst lagt á
árið 1980. Um þá gjaldtöku er fjallað í dómi Hæstaréttar frá 23. des-
ember 1985, Hrd. 1985, bls. 1544. Eg mun í þessum inngangi ekki
fjalla sérstaklega um þessa gjaldtöku og hlut hennar í stjórnun bú-
vöruframleiðslunnar.
Það var hins vegar ekki fyrr en á árinu 1983, sem settar voru nán-
ari reglur um þá beinu framleiðslustjórnun, sem kveðið var á um í
fyrmefndum lögum. Með reglugerð nr. 465/1983 voru settar sérstak-
ar reglur um stjórnun á framleiðslu sauðfjárafurða og mjólkur, og
þar varð til hugtak, sem átti eftir að setja mjög svip á umræður um
þessi mál næstu misseri, en það var svonefnt búmark. Vegna sam-
hengis við núverandi framleiðslustjórnun er rétt að skýra hugtakið
nánar og þýðingu þess. Samkvæmt 3. gr. reglugerðarinnar skyldi Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins reikna út búmark fyrir framleiðslu búvöru
í hverri búgrein fyrir sig, en raunin varð sú, að aðeins var reiknað út
búmark fyrir sauðfjár- og nautgripaframleiðslu, þ.e. kindakjöt, mjólk
og nautakjöt Meginreglan við útreikning búmarks var sú, að miða
skyldi við meðaltalsframleiðslu á viðkomandi búi eða hjá framleið-
anda árin 1976 til 1978 samkvæmt skattframtölum. Heimilt var, ef
sérstakar ástæður voru fyrir hendi, að víkja frá viðmiðunum við skatt-
framtöl, og einnig var heimilað að auka við búmark, m.a. vegna mikils
fjármagnskostnaðar vegna bygginga á viðkomandi jörð.
Á þessum grundvelli fengu þær jarðir, sem haft höfðu sauðfjár- eða
nautgripaframleiðslu á viðmiðunarárunum, og einstakir framleiðend-
ur, t.d. í þéttbýli, búmark, og skyldi það haft til viðmiðunar, þegar
ákveða þyrfti mismunandi verð fyrir búvöru til framleiðenda vegna
framleiðslustjórnunar. Við uppgjör afurðaverðs fyrir sauðfjár- og
nautgripaafurðir til bænda á árunum 1983 til 1985 var stuðst við
búmarkskerfið, og var meginreglan sú að framleiðendur fengu fullt
verð fyrir framleiðslu innan búmarks, en skert verð fyrir það, sem
114