Tímarit lögfræðinga - 01.06.1992, Síða 30

einkaskiptum dánarbús er lokið, bera erfingjarnir, allir fyrir einn og einn fyrir
alla, ábyrgð á skuldbindingum búsins, án tillits til þess, hvort þeim var kunnugt
um þær, áður en skiptunum var lokið. Leiðir þetta af ákvæðum 5. tl. 28., sbr. 97.
gr. laga nr. 20/1991 um skipti á dánarbúum o.fl. Gegnir hinu sama um opinber
skipti skuldaviðgöngubúa, sbr. 3. mgr. 80. gr. laga nr. 20/1991. Þar kemur fram,
að hafi erfingjar lýst yfir ábyrgð á skuldbindingum bús, og innköllun hefur ekki
verið gefin út við opinber skipti, bera erfingjarnir, einn fyrir alla og allir fyrir
einn, ábyrgð á þeim skuldbindingum hins látna, sem kunna síðar að hafa komið
fram, þótt ekki hafi verið kunnugt um þær, áður en skiptum lauk. Hafi innköllun
verið gefin út, bera þeir aðeins ábyrgð á þeim skuldbindingum, sem lýst var eða
halda gildi, þrátt fyrir vanlýsingu, en voru ekki greiddar við skiptin.
Reglum þeim um skuldaraskipti, sem hér var að framan lýst, tíðkast hins
vegar að lýsa í erfða- og skiptarétti, en ekki í fjármunarétti.
Samkvæmt 1. mgr. 56. gr. laga nr. 44/1979 um húsaleigusamninga, gildir sú
meginregla, að leigutaka er óheimilt að framselja leigurétt sinn án samþykkis
leigusala, nema annað leiði af samningi. Er regla þessi í samræmi við almennar
skuldskeytingarreglur.14
Eftirlifandi maka, skyldmönnum og venslamönnum, sem voru heimamenn
leigutaka við andlát hans eða höfðu framfæri af atvinnustarfsemi, sem stunduð
var í húsnæðinu, og vilja taka við leiguamálanum með réttindum og skyldum, er
þó heimilt að ganga inn í leigumálann í stað hins látna, nema af hendi leigusala
séu færðar fram gildar ástæður, er mæla því í gegn.
Þá má og í þessu sambandi benda á 2. mgr. 5. gr. ábúðarlaga nr. 64/1976, en
samkvæmt því ákvæði heldur ekkja leiguliða ábúðarrétti hans.
Af líkum toga eru ákvæði í VII. kafla laga nr. 86/1988 um Húsnæðisstofnun
ríkisins, sbr. lög nr. 76/1989, en kafli þessi fjallar um félagslegar kaupleiguíbúð-
ir. Þeir, sem fullnægja ákvæðum laga um lánveitingar úr Byggingarsjóði
verkamanna eiga kost á að velja um leigu eða kaup. Getur sá, sem fengið hefur
úthlutað félagslegri kaupleiguíbúð samkvæmt 110. gr. valið um leigu með
kauprétti, sbr. 111. gr., eða kaup, sbr. 112. gr. Um leigu með kauprétti skal
gerður skriflegur leigusamningur milli aðilja, sbr. 111. gr. Stofnast með
leigusamningi með kauprétti persónulegur réttur leigutaka til afnota af íbúð og
til kaupa á henni. Er tekið fram, að réttur þessi sé ekki framseljanlegur, sbr. 3.
mgr. 111. gr. Þó getur framkvæmdaaðili heimilað, að maki yfirtaki leiguíbúð
með kauprétti við andlát leigutaka, hjónaskilnað, kaupmála milli hjóna eða setu
í óskiptu búi.
Annað dæmi um setta lagareglu, sem heimilar undantekningu frá meginregl-
unni, er 16. gr. sjómannalaga nr. 35/1985. Samkvæmt því ákvæði á skipverji rétt
á að krefjast lausnar úr skipsrúmi, ef hann sannar, að hann eigi þess kost að
14 Sjá t.d. Henry Ussing, Enkelte kontrakter, 2. útg., 1946, bls. 14.
24