Tímarit lögfræðinga - 01.06.1992, Síða 51

Ef Vendor h.f. hafði orðið skuldari samkvæmt umræddu skuldabréfi vegna
ákvæða í kaupsamningnum við Glerísetningar h.f., gat komið til álita, að
Glerísetningar h.f. ættu val um það, hvort þeir rækju málið sem almennt
skuldamál, eða eins og þeir gerðu, þ.e. samkvæmt XVII. kafla eml., og átt það
þá jafnframt íhendi sér, hvaða varnir kæmust aðí þvímáli. Fresturhefði þvíekki
verið veittur gegn andmælum Glerísetninga h.f., ef Vendor h.f. varð talinn
skuldari samkvæmt bréfinu, en eins og atvikum málsins var háttað, var því
aðeinshægt að telja Vendorh.f. skuldara umrædds veðskuldabréfs, að skuldara-
skipti hefðu átt sér stað við kaupsamning Vendors h.f. og Glerísetninga h.f.,
sem að framan er lýst.
Að mínu áliti erfyrri skýringarkosturinn líklegri, þ.e. að í niðurstöðu dómsins
sé hvorki með beinum né óbeinum hætti tekin afstaða til þess, hvort samningur
seljanda og kaupanda sín í milli geti skapað beinan rétt fyrir kröfuhafa. Felst þá í
dóminum það eitt, að endurkröfumál upphaflegs skuldara samkvæmt skulda-
bréfi um innlausnarfjárhæð á hendur þeim, er gagnvart honum tók við greiðslu
skuldar, verði ekki rekið eftir XVII. kafla eml. Samkvæmt þessum skýringar-
kosti nýtur upphaflegur skuldari ekki, þegar svo hagar til sem í máli þessu,
réttarfarshagræðis XVII. kafla eml. í endurkröfumáli um innlausnarfjárhæðina
á hendur aðila, sem tekið hefur að sér að greiða skuldina, en stendur ekki við þá
samningsskuldbindingu.
Fessum skýringarkosti til stuðnings má t.d. benda á, að endurkröfumál af því
tagi, sem hér um ræðir, fellur ekki beint undir orðalag 3. tl. 207. gr. eml., sbr.
hins vegar a. lið 1. tl. 207. gr. („... eða til að koma fram endurgreiðslukröfum
eftir víxilrétti ...“).55 Pá ber að hafa í huga, að svo sem mál þetta horfði við,
varðaði það fyrst og fremst réttarfarsatriði en ekki efnisatriði, og hægt var að
komast að niðurstöðu um réttarfarsatriðið án þess að grípa til almennra
skuldskeytingarreglna. Enn er til þess að líta, að málið varðaði ekki réttarsam-
band kröfuhafa og nýja skuldarans (kaupandans), heldur innbyrðis samband
seljanda (upphaflegs skuldara) og kaupanda. Með hliðsjón af þessu verður að
fara varlega í að draga of víðtækar ályktanir af dóminum.
6.6.3.3 Dómur Hæstaréttar í Hrd. 1983 691
Næst skal getið Hrd. 1983 691. í stuttu máli voru atvik málsins þau, að eigandi
fasteignar gaf út skuldabréf til handhafa, sem tryggt var með veði í fasteigninni.
Eftir þetta urðu tvívegis eigendaskipti að fasteigninni, og í kaupsamningunum
voru ákvæði þess efnis, að kaupendur tækju að sér greiðslur hinnar áhvílandi
55 Sjá í þessu sambandi Einar Arnórsson, Afbrigðileg meðferð einkamála, Reykjavík 1942,11- 12.
Einar telur, að framsalshafi skuldabréfs njóti að vísu réttarfarshagræðis samkvæmt XVII. kafla
eml., en ekki verður séð, að hann telji upphaflegan skuldara njóta slíks hagræðis í endurkröfumáli
um innlausnarfjárhæðina í máli eins og því, sem til umfjöllunar var í Hrd. 1981 1040.
45