Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Side 60

sú, að þeir hafa litið á það sem hlutverk sitt að verja Hæstarétt fyrir gagnrýni,
sumir jafnvel með svipuðum hætti og Þór Vilhjálmsson, að þeim sem gagnrýna
sé af formlegum ástæðum óheimilt að tjá sig.
Ég fór að upplifa það í hverju málinu á fætur öðru, að mér þótti efnisleg
úrlausn dómsins vera fjarri því að uppfylla eðlilegar lögfræðilegar kröfur. M.a.
átti þetta við mál, sem ég hafði flutt við réttinn og vörðuðu túlkun á mannrétt-
indaákvæðum stjórnarskrárinnar. Mér fannst þetta vera stórmál. Það væri ekki
einkamál dómaranna við Hæstarétt, hvernig þeir iðkuðu dómsstörf sín. Ein-
faldasta leiðin fyrir mig að fara var sú, sem næstum því allir fara. Að þegja þunnu
hljóði. Opinber gagnrýni gæti haft ýmsar hættur í för með sér fyrir mig sem
málflutningsmann. Ég rak auðvitað áfram önnur mál við réttinn. Og ef það var
rétt sem mér fannst, að ólögfræðileg sjónarmið réðu stundum dómsniðurstöð-
um, þá blasti við hættan á að óvild í minn garð vegna gagnrýni minnar myndi
koma niður á skjólstæðingum mínum í öðrum málum. Svo var mér auðvitað líka
ljóst, að gagnrýni á dóminn myndi missa marks, nema tíunduð væru raunveruleg
dæmi um það sem ég var að tala um. Ég hafði nóg af dæmum, en þau voru
eðlilega flest af málum, sem ég hafði flutt sjálfur. Ég vissi vel að gagnrýni studd
við slík dæmi myndi mæta þeim viðhorfum, að þetta væri ekkert að marka.
Þægilega svarið við gagnrýninni yrði á þá leið, að maðurinn væri bara að tala um
mál, sem hann hefði tapað. Þar með væri málið útrætt. Engu fleiru þyrfti til að
svara.
Þrátt fyrir að mér væri allt þetta ljóst fyrirfram, ákvað ég að gera eitthvað í
málinu. Ég ákvað að allt sem ég segði skyldi verða varðað traustum röksemdum.
Síðan skyldi ég reyna að láta aðra, sem að málunum komu njóta fulls sannmælis.
Bókina gerði ég þannig úr garði, að hún væri við hæfi almennings en ekki
einskorðuð við lögfræðinga. Eftir að hún kom út haustið 1987, hefur svo sem allt
gengið eftir á þann veg sem ég taldi. M.a. hefur ekki komið fram nein marktæk
gagnrýni eða málefnalegt andóf við efni hennar. Mér er vel kunnugt um að
flestir (ekki þó allir) kennararnir við Háskólann forðast að minnast á efni hennar
við kennslu í deildinni. Það sýnir svo sem ekki annað en að þeir halda sumir
áfram að gegna því hlutverki, sem ég áður lýsti, í stað þess að reyna að halda
uppi merki sjálfstæðrar akademískrar hugsunar, þar sem hugmyndir eru látnar
takast á. Þrátt fyrir þetta hef ég trú á því að þetta framtak mitt hafi haft og muni
hafa sín áhrif til góðs fyrir íslenskt réttarkerfi. a.m.k. er ljóst að þögnin þunnu
hljóði hefur engin slík áhrif.
Það er mín skoðun, að það sem aflaga hefur farið í dómsstörfum Hæstaréttar
sé alls ekkert bundið við stór mál eða mál þar sem fjallað er um þýðingarmikil
grundvallaratriði. Þetta birtist ekkert síður í dómum í „smáum“ málum. Þar sjá
stundum dagsins ljós dómsniðurstöður, sem illa hefur verið hugað að og eru ekki
studdar neinum viðhlítandi lögfræðilegum rökum. M.a. eru til dæmi um
138