Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Blaðsíða 3

TÍMARIT §
LÖGFRÆÐINGA
2. HEFTI 42. ÁRGANGUR SEPTEMBER 1992
MÁL OG LÖG
Um mitt þetta ár gekk í gildi ein róttækasta breyting sem orðið hefur á skipan
dómsmála hér á landi. Jafnframt urðu verulegar breytingar á réttarfarsreglum.
Oft verður þess viðhorfs vart að í settum lögum felist bindandi fyrirmæli um
það hvernig menn megi tala og rita. Jafnvel verður þess vart að fjölmiðlamenn
telji sig bundna af ákvörðunum erlendra valdhafa um erlend örnefni. Þess er þá
ekki gætt að málið lýtur sínum eigin lögum og að þau lög byggjast á venjum.
Stjórnvöld geta að vísu haft áhrif á málþróun með vissum hætti með ákvörðun-
um sínum, en lög og fyrirmæli stjórnvalda eru einungis einn þeirra áhrifavalda
sem móta málið.
Erlend staðaheiti, þjóðaheiti, nöfn þjóðflokka og jafnvel nöfn erlendra
manna, lífs og liðinna, lúta lögum íslenskrar tungu þegar þau koma fyrir í
íslenskum texta eða töluðu máli. Dæmi: Þjóðverjar, Bjarmaland (Norður-
karelía), Vindur, Skriðfinnar, Karlamagnús, Þiðrik af Bern (Veróna), Mikli-
garður, Lundúnir, Dyflin, Hjaltland, Jórvík, Óðinsvé, Kaupmannahöfn, Suður-
eyjar, allt heiti með rætur í fornri hefð. Erlendar orðmyndir keppa oft við
íslenskar og veitir ýmsum betur. United Kingdom of Great Britain and
Northern Ireland, sem svo nefnist formlega á opinberu máli, heitir einfaldlega
Bretland á íslensku og geta bresk stjórnvöld lítið gert við því. Land sem heitir
Barata á heimamálum, nefnist Indland á íslensku, Suomi Finnland, Magyar
Ungverjaland o.s.frv. Shri Nepala Sarkar heitir Nepal. í gömlu landafræðinni
nefndust tvær meðal mestu eyja Asíu Seylon og Formósa og önnur tvö mikil
þjóðlönd Síam og Búrma. Nú telja menn sér skylt að segja Srí Lanka, Taívan,
Tæland og Mjanmar. Ástæður þessara nafnbreytinga eru þó raunar pólitískar
eins og einkennilegar nafngiftir einstakra hluta Evrópu undanfarna áratugi.
Lönd sem öldum saman höfðu verið í Miðevrópu voru sögð í Austurevrópu.
81