Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Blaðsíða 31

Hvis imidlertid embetsmannen ber0ves sine funksjoner, fordi regjeringen anser ham
uskikket til stillingen, má dette anses stridende mot grundlovsregelen om uavsettelig-
het. Særlig má dette gjelde om dommerne.45
Þessi ummæli virðast beinast gegn heimild konungs til að víkja dómara frá um
stundarsakir á sama hátt og hin fyrri því að vikningin felur þá einmitt í sér að
dómarinn „beróves sine funksjoner".
Sænska lagasafnið og það finnska hefjast á „Olaus Petris domarregler“ frá
1544, en þær hafa verið gerðar að aðfararorðum 1734 árs-lagen, sænsku
lögbókarinnar. Þar segir í 3. lið:
... domarembetet er till den menige mans básta insatt, och ikke för domarens eget básta,
... Ty domaren ár för den menige mans skull, ock ikke den menige man för domarens
skull.
Betur verður ekki komist að orði um mannréttindaeðli fyrirmæla um sjálf-
stæði dómstóla.
Skv. 36. gr. sænsku stjórnarskrárinnar frá 1809 varð dómara ekki vikið frá
störfum nema með dómi. í ýmsum tilvikum var heimilt að víkja dómara frá
störfum um stundarsakir. Vald til þess lá ýmist hjá dómstóli eða konungi. Væri
dómari grunaður um brot, sem hafði í för með sér embættismissi, eða hefði hann
verið ákærður fyrir embættisbrot eða brot sem hafði í för með sér embættismissi,
tók viðkomandi dómstóll ákvörðun um lausn um stundarsakir, ef því var að
skipta. Ef dómari varð ófær um að gegna starfi sínu leiddi það af ákvæðum
starfsmannalaga að konungur veitti honum lausn um stundarsakir. Samkvæmt
gildandi stjórnarskrá Svíþjóðar frá 1974 verður dómara vikið frá embætti án
dóms, en hann á þess þá kost að leita dómsúrlausnar um réttmæti vikningarinn-
ar, Regeringsformen, 11 kap. § 5. Sjónarmiðið sem býr að baki þessu nýmæli er
að gera eigi samband opinbers starfsmanns og hins opinbera sem líkast
sambandi vinnuveitanda og starfsmanns. Af því leiddi að embættismissir og
lausn um stundarsakir féllu niður sem refsiviðurlög. Að öðru leyti virðist sem
nýmæli þetta hafi ekki raskað þeim reglum sem áður giltu um lausn um
stundarsakir.
45 Norges statsforfatning II.
46 Förfatningsreformen 1971 1, s. 388 ff. Löngum hefur verið almælt að mannréttindum væri óvfða
betur borgið en í Svíþjóð. Á síðustu árum hafa sænskir valdsmenn þó haft margar utanstefnur vegna
kærumála fyrir Mannréttindanefnd og Mannréttindadómstóli Evrópu. E.t.v. hafa sænskir verka-
lýðssinnar verið að skapa Svíþjóð nokkra sérstöðu meðal þeirra ríkja sem lengst eru á veg komin í
mannúðlegum stjórnarháttum með löggjafarstefnu sem tekur mið af öðru fremur en þeim
meginviðhorfum sem búa að baki fyrirmælum um starfsöryggi dómara.
109