Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Síða 37

3.3.2 Ákvæði í samningi við framsal kröfu
Við framsal kröfu er með vissum skilyrðum einnig heimilt að kveða svo á,
að framsalshafi megi ekki framselja kröfuna áfram. Fer um það eftir sömu
reglum og almennt gilda að þessu leyti um eignarréttindi.77 Má í því sambandi
geta þess, að heimild manns til ráðstöfunar eignar kann að vera takmörkuð
vegna ákvæða í samningi. Þannig kann að koma fram í afsali, að afsalshafa
sé óheimilt án samþykkis að selja, veðsetja eða leigja umrædda eign.78
3.3.3 Ákvæði í samningi eftir stofnun kröfu
Samningar skuldara og kröfuhafa, eftir að til kröfu er stofnað, um takmark-
anir kröfuhafaskipta eru hins vegar yfirleitt ekki bindandi fyrir skuldheimtu-
menn kröfuhafa.79
3.4 Eðli kröfu og tillitið til skuldara
Það getur varðað skuldara miklu í vissum skuldarsamböndum, hver kröfu-
hafi hans er. Það kann að hafa verið ákvörðunarástæða hjá skuldara fyrir því
að ganga í tiltekið skuldarsamband, að hann var að semja við tiltekinn kröfu-
hafa. Er hér yfirleitt um samninga að ræða, sem leiða til verulegra persónu-
legra samskipta kröfuhafa og skuldara. Þessir samningar eru þess eðlis, að
skuldari hlýtur að jafnaði að leggja áherslu á, hver kröfuhafinn er, eins og
oftast er í vinnuréttarsamböndum og þegar um leigu á húsnæði er að ræða.
Leigusala varðar það miklu, hver leigutaki er, og launþega skiptir það höfuð-
máli, hjá hverjum hann er að ráða sig til vinnu. Sjá kafla 1.4 hér að framan.
Tillitið til skuldara veldur því samkvæmt framansögðu, að um sumar kröfur
gildir sú frávíkjanlega regla, að aðilaskipti að þeim eru óheimil. Þannig getur
vinnuveitandi t.d. ekki framselt kröfu sína á hendur starfsmanni um vinnu,
og leigutaki getur almennt ekki framselt kröfu sína um afnot fasteignar eða
lausafjár. Um frávik frá þessari reglu getur þó verið að ræða, sbr. t.d. XV.
kafla gjaldþrotaskiptalaga nr. 21/1991, en samkvæmt 1. mgr. 91. gr. laganna
er þrotabúi heimilt að taka við réttindum og skyldum þrotamanns eftir gagn-
kvæmum samningi.80
Rekstur félags með ótakmarkaðri ábyrgð byggist upp á mjög nánu samstarfi
aðila, og þar er ábyrgð félagsmanna persónuleg og solidarisk, þ.e.a.s. einn
fyrir alla og allir fyrir einn. Samkvæmt því verður að ætla, að eignarhluti ein-
77 Sjá Ólafur Lárusson, Eignaréttur I, bls. 17 o. áfr.
78 Sjá nánar Þorgeir Örlygsson, Þinglýsingar, Reykjavfk 1993, bls. 132-133.
79 Henry Ussing, Obligationsretten, bls. 228-229.
80 Sjá nánar Henry Ussing, Obligationsretten, bls. 227-228.
103