Tímarit lögfræðinga - 01.09.1994, Page 41

Ef um veðsetningu er að ræða, eða framsal til tryggingar, þá leggur fram-
salssamningurinn venjulega ekki á hendur framsalshafa skylduna til að efna
samninginn fyrir hönd framseljanda. Sem dæmi má nefna, að bifreiðaumboð
selur kaupanda bifreið og með fylgir, að umboðið á að veita kaupandanum
vissa þjónustu. Kaupandinn á að greiða hluta kaupverðsins í framtíðinni. Um-
boðið framselur réttinn til kaupverðsins til framsalshafa. Hér yrði framselj-
andinn eftir sem áður að veita kaupandanum hina umsömdu þjónustu. Sumar
skyldur, þar á meðal peningaskyldur, eru þess eðlis, að þær getur hver og
einn gjaldfær aðili efnt. Aðrar skyldur eru hins vegar þannig, að þær verða
einungis efndar af þeim, sem til þess hafa ákveðna þekkingu eða aðstöðu. Ef
framsalshafi í dæminu, sem nefnt var hér að framan, væri t.d. banki, er hann
síður fær um að veita kaupandanum þá þjónustu, sem hann á kröfu til frá
viðsemjanda sínum.91
Að því er varðar réttarstöðu framseljanda og framsalshafa, þá veltur það
auðvitað fyrst og fremst á samningi þeirra, hvem rétt framsalshafinn fær og
að hve miklu leyti hann gengur inn í réttindi og skyldur framseljandans. Þá
getur eðli samningssambandsins á milli framseljanda og skuldara skipt miklu
máli um það, hver réttur og skylda framsalshafa verður.
3.5.3 Réttarsamband framseljanda og skuldara
Það er almenn regla, að framsalið má í engu skerða rétt skuldarans. Þess
vegna verður framseljandinn áfram skuldbundinn gagnvart skuldaranum, sbr.
t.d. 25. gr. siglingalaganna, sem áður er getið. Skiptir í þessu sambandi engu
máli, hvemig þeir hafa samið framsalshafi og framseljandi. Þótt þeir hafi svo
samið, að framsalshafinn skuli greiða skuldara endurgjaldið fyrir greiðslu þá,
sem skuldarinn á að inna af hendi, þá rofnar í engu samhengið milli greiðsln-
anna, og framseljandinn verður áfram ábyrgur gagnvart skuldara. Sjá Hrd.
1980 1396.92 Hugsunin að baki þessari reglu er sú, að það eigi að vera útilokað
fyrir framseljandann að losna undan skyldum sínum við skuldarann með því
að semja einhliða við framsalshafa.93
Ef framseljandinn (upphaflegur kaupandi) lendir í slíkum fjárhagsvandræð-
um, sem um getur í 39. gr. kpl., getur skuldarinn (seljandi) notfært sér stöðv-
unarrétt samkvæmt þeirri grein og neitað af afhenda hina umsömdu greiðslu.94
91 Bernluird Gomard, Obligationsret, bls. 93.
92 Sjá reifun dóms þessa hjá Þorgeiri Oriygssyni. Skuldaraskipti, bls. 29-30.
93 Sjá nánar Bernhard Gomard, Obiigationsret, bls. 92-93 og Henry Ussing, Obligations-
retten, bls. 232.
94 Bernhard Gomard. Obligationsret, bls. 93. í þessu sambandi má nefna dóm í UfR. 1938
242: Með samningi 15. október 1936 seldi A tvo kolafarma til B. í febrúar 1937 seldi B svo
107