Tímarit lögfræðinga - 01.05.1995, Side 32

c) málum sem EFTA-ríki höfðar gegn Eftirlitsstofnun EFTA vegna ákvörð-
unar hennar, þar sem byggt er á vanhæfi, verulegum formgöllum, brotum
gegn ESE-samningnum, EES-samningnum eða réttarreglum um beitingu
þeirra eða valdníðslu (1. mgr. 36. gr.),
d) málum sem höfðuð eru af EFTA-ríki gegn Eftirlitsstofnun EFTA vegna
brota stofnunarinnar á ESE-samningnum eða ákvæðum EES-samningsins
með því að láta hjá líða að taka ákvörðun (37. gr.) og
e) málum sem höfðuð eru af Eftirlitsstofnun EFTA um skaðabætur (39. gr).
Auk þess sem hér er nefnt er dómstólnum heimilt að gefa ráðgefandi álit. Um
það eru fyrirmæli í 34. gr. ESE-samningsins, þar sem segir:
EFTA-dómstóllinn hefur lögsögu til að gefa ráðgefandi álit varðandi túlkun á EES-
samningnum.
Komi upp álitamál í þessu sambandi fyrir dómstóli í EFTA-ríki, getur sá dómstóll eða
réttur, ef hann álítur það nauðsynlegt til að geta kveðið upp dóm, farið fram á að
EFTA-dómstóllinn gefi slíkt álit.
EFTA-ríki getur í eigin löggjöf takmarkað rétt til að leita eftir slíku ráðgefandi áliti
við dómstóla og rétti geti úrlausn þeirra ekki sætt málskoti samkvæmt landslögum.
Með lögum urn öflun álits EFTA-dómstólsins um skýringu samnings um Evr-
ópska efnahagssvæðið nr. 21/1994, er lögfest sérstök heimild til handa íslenskum
dómstólum til að leita álits EFTA-dómstólsins. Er vikið nánar að þeim hér á eftir.
Rétt er einnig á þessu stigi að benda á ákvæði 107. gr. EES-samningsins. Þar
segir að í bókun 34 við EES-samninginn séu ákvæði sem gefa EFTA-ríki kost á
að heimila dómstóli eða rétti í EFTA-ríki að biðja dómstól Evrópubandalaganna
(EB-dómstóhnn) að ákveða túlkun EES-reglna. í 1. gr. bókunarinnar segir:
Þegar vafi leikur á túlkun ákvæða í samningnum, sem að efni til eru eins og ákvæði í
stofnsáttmálum Evrópubandalagsins, með áorðnum breytingum eða viðbótum, eða
gerðum sem samþykktar hafa verið samkvæmt honum, í máli sem er fyrir dómstóli
eða rétti í EFTA-ríki, getur dómstóllinn eða rétturinn, telji hann það nauðsynlegt,
beðið dómstól Evrópubandalaganna að taka ákvörðun í slíku máli.
í 107. gr. EES-samningsins og tilvitnaðri bókun felst sá möguleiki að dóm-
stólar í EFTA-ríkjum geti leitað eftir forúrskurði EB-dómstólsins ef vafi kemur
upp um túlkun á þeim reglum EES-samningsins sem eiga sér samsvörun í EB-
rétti. Hvorki ísland né Noregur hafa nýtt sér þessa heimild. Þá nýttu þau riki
sem nú hafa gengið í ESB sér ekki þessa heimild. Um forúrskurði er fjallað
nánar í kafla 3.
Aðdragandi ákvæðis 107. gr. EES-samningsins er sá að EFTA-ríkin óskuðu
eftir því að settur yrði á stofn sameiginlegur EES-dómstóll, sem gæti kveðið
upp úrskurði um túlkun á þeim reglum sem sameiginlegar væru fyrir allt efna-
hagssvæðið, þ.e. á sameiginlegum markaði þeirra EFTA-rikja sem ættu aðild að
EES-samningnum og Evrópusambandsrikja. Tillögu þar að lútandi var hafnað
136